| |
 | Το μεγάλο μας τσίρκο - 1974   |
| | |
Στίχοι: Ιάκωβος Καμπανέλλης
Μουσική: Σταύρος Ξαρχάκος
Μεγάλα νέα φέρνω από κει πάνω
περίμενε μια στάλα ν’ ανασάνω
και να σκεφτώ αν πρέπει να γελάσω,
να κλάψω, να φωνάξω, ή να σωπάσω.
Οι βασιλιάδες φύγανε και πάνε
και στο λιμάνι τώρα, κάτω στο γιαλό,
οι σύμμαχοι τους στέλνουν στο καλό.
Καθώς τα μαγειρέψαν και τα φτιάξαν
από ξαρχής το λάκκο τους εσκάψαν
κι από κοντά οι μεγάλοι μας προστάτες,
αγάλι αγάλι εγίναν νεκροθάφτες
και ποιος πληρώνει πάλι τα σπασμένα
και πώς να ξαναρχίσω πάλι απ’ την αρχή
κι ας ήξερα τουλάχιστον γιατί.
Το ριζικό μου ακόμα τι μου γράφει
το μελετάνε τρεις μηχανορράφοι.
Θα μας το πουν γραφιάδες και παπάδες
με τούμπανα, παράτες και γιορτάδες.
Το σύνταγμα βαστούν χωροφυλάκοι
και στο παλάτι μέσα οι παλατιανοί
προσμένουν κάτι νέο να φανεί.
Στολίστηκαν οι ξένοι τραπεζίτες,
ξυρίστηκαν οι Έλληνες μεσίτες.
Εφτά ο τόκος πέντε το φτιασίδι,
σαράντα με το λάδι και το ξύδι
κι αυτός που πίστευε και καρτερούσε,
βουβός φαρμακωμένος στέκει και θωρεί
τη λευτεριά που βγαίνει στο σφυρί.
Λαέ μη σφίξεις άλλο το ζωνάρι,
μην έχεις πια την πείνα για καμάρι.
Οι αγώνες πούχεις κάνει δε φελάνε
το αίμα το χυμένο αν δεν ξοφλάνε.
Λαέ μη σφίξεις άλλο το ζωνάρι,
η πείνα το καμάρι είναι του κιοτή,
του σκλάβου που του μέλλει να θαφτεί.
|
 | | | | | | | | Στατιστικά στοιχεία | | | | | Δημοφιλία: 92.4% (35 ψήφοι)
Αναγνώσεις: 66678
Σχόλια: 9
Αφιερώσεις: 0
| | | | | | | |
| | |  KONSTANTINOS @ 28-03-2005 |
|
Antony Smyrnios
20-09-2021 18:59 | 1974 Columbia SCXG 118-119 LP''Το Μεγάλο Μας Τσίρκο'' | longieth
23-12-2012 23:56 | http://www.youtube.com/watch?v=N_oFkRYivKU | Rosa centifolia
26-10-2012 00:24 | όντως πιο επίκαιρο από ποτέ!!! | joe003gr
20-07-2010 09:23 | Σαν να γράφτηκε χθες..... Πιο επίκαιρο από ποτέ... | Ο ΛΑΝΘΑΝΩΝ
25-04-2010 03:30 | ΣΤΟΥΣ ΕΡΜΗΝΕΥΤΕΣ ΝΑ ΠΡΟΣΤΕΘΕΙ ΚΑΙ Η ΜΕΓΑΛΗ ΜΑΣ ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗ.....ΧΙΛΙΑ ΜΠΡΑΒΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΡΤΗΣΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΕ..
ΣΚΟΡΠΙΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΑ Η ΟΠΤΙΚΗ ΓΩΝΙΑ ΠΟΥ ΜΑΣ ΠΡΩΤΕΙΝΕΣ. | scorpio nigro
01-07-2008 10:16 |
Ζητώ συγγνώμη εκ των προτέρων για την παρέμβαση.
Αισθάνθηκα την επιθυμία να κάνω ορισμένες προσθήκες λαμβάνοντας αφορμή από το αμέσως προηγούμενο σχόλιο. Ελπίζω αυτές να τύχουν καλής αποδοχής και να μην δίνεται η εντύπωση ότι μου λείπει η καλή προαίρεση στα παρακάτω.
Κι όσα κι αν πω κι ό,τι κι αν δείτε, να μη μου παραξενευτείτε:
Καθώς γράφεται μέσα στην πορεία του χρόνου η Ιστορία των ανθρώπων, συμβαίνει πολλές φορές, περισσότερο συχνά από ότι είμαστε σε θέση να αντιληφθούμε και κάποτε σχεδόν νομοτελειακά, καταστάσεις να ανακυκλώνονται και γεγονότα να επαναλαμβάνονται, όχι με τρόπο ταυτόσημο και μοιρολατρικό, όπως επίμονα θέλουν κάποιες αντιλήψεις και δοξασίες, αλλά με συστατικά στοιχεία και αναλογίες εμφανείς σε σχέση με το παρελθόν, τουλάχιστον για τα μάτια ορισμένων διορατικών ανθρώπων ή ανθρώπων γυμνασμένων στον στίβο της ζωής.
Στα μάτια των υπολοίπων, η άγνοια της ύπαρξης των αναλογιών αυτών ή η αδυναμία εφαρμογής κάποιας πείρας ζωής ή ανάπτυξης σκέψης φιλοσοφικής, στοχαστικής, έχει ως αποτέλεσμα την κατάταξη ορισμένων αποφθεγματικών διαπιστώσεων που παραδίδουν οι στοχαστές στο κοινωνικό σύνολο στην κατηγορία της προφητείας. Όταν κάποια στιγμή η προφητεία θα επιβεβαιωθεί, θα αποκαλυφθεί η δύναμη του στοχασμού που οδήγησε στη γέννηση και τη διατύπωσή της. Έτσι, λέμε προφήτης: (και αντίστοιχα Professor, Καθηγητής) [προ + φημί = λέγω] αυτός που προλέγει τα μελλούμενα, γιατί έχει τη δυνατότητα να προβλέψει με μεγάλη ακρίβεια, ακριβώς επειδή κατέχει την αλήθεια τους σε έκταση και σε βάθος.
Αντίστροφα, υπάρχουν διατυπώσεις αισθητές, κατανοητές, αληθοφανείς και αληθοπρεπείς, που μπορεί κανείς να νιώσει το νόημά τους και να τις προσεγγίσει μέσα και από τη δική του σκέψη και εμπειρία. Ακόμα όμως και μέσα στις φαινομενικά απλές αυτές διατυπώσεις είναι δυνατόν να κρύβεται ένα τεράστιο προφητικό δυναμικό, ακριβώς επειδή περικλείουν μια μακρά οδό στοχασμού και ένα ακέραιο φορτίο αληθείας. Ας μη λησμονούμε τις μικρές βασικές αλήθειες της ζωής: θα είμαστε πάντοτε υποχρεωμένοι να επιστρέφουμε βασανιστικά και επώδυνα στη μαθητεία τους. (Το αντίστοιχο και για την Ιστορία: για το λόγο αυτό έχει ειπωθεί ότι όποιος δεν διδάσκεται από τα διδάγματα του παρελθόντος, είναι υποχρεωμένος να το ξαναζήσει - επειδή θα έχει παραμείνει πεισματικά Επιμηθεύς) Ξεχνάμε συχνά τις βασικές αλήθειες - όλοι μας - και όλοι μας αναγνωρίζουμε μόνο εκείνα τα μέρη της Αλήθειας που μας είναι περισσότερο οικεία. Το σφάλμα είναι τεράστιο και συνεχές.
Αυτό που θέλω να σκιαγραφήσω με αυτά τα ιδιότροπα και πιθανώς εκνευριστικά μου σχόλια, είναι, με μεγάλο σεβασμό στον αμέσως προηγούμενο σχολιασμό, ότι οι στίχοι αυτοί του Ιάκωβου Καμπανέλλη περιέχουν αλήθειες από αυτές που τείνουν να ανακυκλώνονται, συνεπώς μπορεί να τους αποδοθεί η ιδιότητα της προφητείας, καθώς πολλοί θα αγνοήσουν την αλήθεια τους και καθώς πολλές φορές η αλήθεια θα αγνοηθεί στο μέλλον. Ασφαλώς και φέρουν διδακτική αξία και οφείλουν να τυγχάνουν υπόμνησης, ακριβώς επειδή περιφρουρούν τη μνήμη και άρα την [α στερητικό + λήθη = λησμονιά] αλήθεια. Η προσθήκη θα πρέπει να εννοηθεί για το σύνολο του ποιήματος.
Τώρα, από το δίστιχο που απομονώθηκε, θα ήθελα να αντλήσω λίγες σκέψεις και ίσως να ανοίξω μερικούς ακόμα δρόμους:
1. Αναγνωρίζω το ότι τα λόγια αυτά μπορούν να αποκληθούν ματωμένα. Ανεξάρτητα από την έκβασή του, κάθε αγώνας πάντα περιλαμβάνει ένα τίμημα, κάποτε τόσο ακριβό όσο το αίμα. Ο ίδιος ο Καμπανέλλης πλήρωσε προσωπικά το δικό του μερίδιο και δικαιούται απόλυτα να προσφέρει την αυθεντική του μαρτυρία. Αν ο Καμπανέλλης υπήρξε ο καλός γέροντας, ο επί μακρόν οδοιπόρος και ο άνθρωπος που γνώρισε και πέρασε πολλά στην εποχή του, τότε οι στίχοι του αυτοί είναι μνημείο και τεκμήριο, διδαχή και παρακαταθήκη των όσων κατανόησε, των όσων τον προβλημάτισαν, των όσων θα ήθελε να μεταλαμπαδεύσει για να αποφευχθούν οι επικίνδυνες παγίδες κατά τα μελλούμενα, συμβολή αναμφίβολα σπουδαία του ενός στους πολλούς σε κάθε εποχή και σε κάθε κοινωνία.
2. Μην με παρεξηγήσετε αν πω ότι στο συγκεκριμένο δίστιχο δεν μπορώ να δω το αίμα. Το ίδιο το αίμα. Εννοώ με αυτό ότι υπάρχει το αίμα του αγώνα, όμως πολύ πιο καθαρά μπορώ να δω το στοχασμό επί του αίματος. Βλέπω πιο εύκολα τον συγγραφέα να αναλογίζεται για το αίμα που χύθηκε και που χύνεται και να αναρωτιέται κατά πόσον δικαιώθηκε ή δικαιώνεται η θυσία που το παρέσχε και που το παρέχει. Μία από τις εκβάσεις ενός αγώνα μπορεί να είναι μεταξύ άλλων ο εκφυλισμός ή η απαξίωση. Επίσης, πολλές φορές επώδυνοι αγώνες ανατρέπονται και εκμηδενίζεται το αποτέλεσμά τους, συνεπώς απαιτείται έναρξη της διαδικασίας από μηδενική βάση, αν και το ποσόν του τιμήματος πάντοτε αθροίζεται και ουδέποτε μηδενίζεται παράλληλα. Ακόμα, συχνά οι αγώνες υποτιμώνται και υποσκάπτονται και έτσι το αποτέλεσμά τους φαλκιδεύεται και συρρικνώνεται χωρίς να αποδοθούν τα δίκαια που αρμόζουν στις ιστορικές περιστάσεις. Το νόημα εδώ είναι ίσως περισσότερο από κάθε άλλο, συμβατά και προς το νόημα του όλου θεατρικού έργου, ότι πιθανώς έχει επιτραπεί, από αβλεψία ή από αδράνεια, από τους ανθρώπους εκείνους που είναι οι κληρονόμοι και οι κατεξοχήν δικαιούχοι των αγώνων του παρελθόντος για μια καλύτερη ζωή, έχει λοιπόν επιτραπεί σε επιτήδειους, τυχοδιώκτες και άρπαγες, ο περιορισμός, η κιβδηλοποίηση και η φαλκίδευση των δικαίων τους που είναι ατιμωτική για όσους πλήρωσαν την ελευθερία, την ιδέα και την πράξη της, με το ίδιο τους ακριβώς και κατά κυριολεξία το αίμα. Απλώς, ο λαός λογίζεται σε αυτή την αναφορά ως όλον, ως συνεχής ύπαρξη. Αυτό σημαίνει ότι ο συγγραφέας επιθυμεί να αφυπνίσει, να κινητοποιήσει και να θέσει προ των ευθυνών τους εκείνους οι οποίοι κλήθηκαν να διαχειριστούν μια πολύτιμη κληρονομιά και της φέρονται αδεξίως και απρεπώς, αποδεικνυόμενοι ανάξιοί της. Βεβαίως, το έργο γράφτηκε επί δικτατορίας, όμως το διακύβευμα της Ελευθερίας είναι αέναο και συνεχές. Πράγματι, αληθεύει ότι το δέντρο της Ελευθερίας ποτίζεται με αίμα, αληθεύει ότι θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία (Κάλβος) και τέλος αληθεύει ότι ο άνθρωπος δεν απαλλάσσεται ποτέ από την ευθύνη, ακόμη κι αν η ευθύνη αυτή προκύπτει από ηθικό κληροδότημα. Η ισχύς αυτής της θεώρησης είναι συντριπτική στους Νεοέλληνες. Γιατί η ευθύνη απέναντι στους μακρινούς και αιώνια ένδοξους προγόνους τους είναι κολοσσιαία. Τεράστια ασφαλώς είναι η ευθύνη και στους ώμους των διαχειριστών του οποιουδήποτε αγώνα. Αυτών που διαχειρίζονται όχι τα χρήματα, αλλά τις ελπίδες και τις ζωές των ανθρώπων, όσο καλές προαιρέσεις και αν έχουν.
Ταιριάζει ίσως και μία ακόμα υπόμνηση στο συγκεκριμένο σημείο. Κάποτε, ο στοχασμός για τα γενόμενα που μπορεί να είναι γνησίως αποκαλυπτικός με τρόπο απρόσμενα δημιουργικό λαμβάνει χώρα όταν η απόσταση από τα γεγονότα, είτε χρονική είτε συναισθηματική, είναι τέτοια που να το επιτρέπει. Εννοώ ότι η προσέγγιση της αλήθειας δεν γίνεται μόνο από τους ανθρώπους που έχουν ή είχαν άμεση εμπλοκή με τα πράγματα ή δεδομένη αντίληψη περί των πραγμάτων και θέση. Η περίσκεψη για τα γεγονότα και η αποτίμηση θα λάβει τελικά χώρα όχι εν θερμώ αλλά συν τω χρόνω. Έτσι, συχνά επιτρέπεται [έξεστι] τα νοήματα να αποκαλύπτονται και τα αποφθέγματα να γεννώνται επίσης και αυτά συν τω χρόνω. Ακόμη και από "ακάπνους", όσο απίθανο ή εξοργιστικό και αν φαίνεται σε πρώτο άκουσμα! Κάποτε λέω, όχι πάντοτε. Αν φέρουν φορτίο αληθείας τα λόγια τους, η λυδία λίθος του χρόνου πιθανότατα θα τα αναγνωρίσει , θα τα διατηρήσει και συνακολούθως θα τα προσμετρήσει τελικά ως αξιόλογα.
3. Ως εκ των ανωτέρω, θα συμφωνήσω στο σκέλος ότι τα λόγια αυτά είναι ματωμένα. Αλλά θα πω κιόλας, κινδυνεύοντας να αποκομίσω αρνητικούς χαρακτηρισμούς, ότι προέρχονται περισσότερο από ματωμένη ψυχή - επειδή και η ψυχή ματώνει με τον τρόπο της. Η ψυχή με τον τραγωδιακό τροπισμό της γεννά τους στίχους, ακόμα και ματωμένη - κυρίως ματωμένη - το λέει ο ίδιος ο συγγραφέας στο έργο του: "...υπάρχουν στη ζωή καταστάσεις που δεν τις χωράει ο λόγος. Και τότε, ή παραχωρεί τη θέση του στη σιωπή, ή τρελαίνεται και γίνεται στίχος, και στίχος που ξανατρελαίνεται και γίνεται τραγούδι. Τότε, το τραγούδι έχει την πυκνότητα της κραυγής ή της παροιμίας ή του γέλιου ή του μύθου..." ή της προφητείας, επιθυμώ θρασύτατα να προσθέσω. Από τέτοιες ψυχικές αιμορραγίες γεννιέται η τέχνη και η μεγαλοσύνη, στα Ελληνικά μέτρα, με ένα λόγο: η Τραγωδία. ("...μίμησις πράξεως σπουδαίας και τελείας, μέγεθος εχούσης, ηδυσμένω λόγω... - έτσι το θέλησε ο Μεγάλος Αριστοτέλης στο Περί Ποιητικής Του - ο Καμπανέλλης υπηρετεί βεβαίως και την Κάθαρση) Και μιας και ο λόγος περί ψυχικής αιμορραγίας, να κι ένας λόγος περί Χρέους, από την αγαπημένη μαντινάδα του Νίκου Ξυλούρη, που ερμήνευσε τα τραγούδια της παράστασης αριστοτεχνικά:
"Η λεβεντιά 'ναι μια πληγή που πάντα αίμα τρέχει...
Θέ μου, και πώς τήνε βαστά εκείνος που την έχει!"
Ε, και τώρα που σας κούρασα με τόσα, ας εκφύγω και λίγο του θέματος. Σκέφτομαι τον Καμπανέλλη και θέλω να ρωτήσω: πού βρίσκονται σήμερα οι πνευματικοί άνθρωποι αυτού του διαμετρήματος, να δώσουν τα τραγούδια τους, τις παραστάσεις τους, τα μυθιστορήματά τους; Πού είναι οι παραμυθάδες που δεν θα μας παραδώσουν σε μια θολή ζάλη αλλά θα χαρίσουν μια μικρή λαμπερή φλόγα σκέψης σε κάθε κοινωνό του έργου τους; Που θα διδάξουν και θα ανοίξουν τους ορίζοντες του αληθώς ευ ζην; Φτωχή πολύ είναι η εποχή μας, όμως ένα καλό μπορεί να το έχει: για να εκτιμήσουμε, ίσως θα πρέπει να στερηθούμε. Και για να γνωρίσουμε το φως, ίσως θα πρέπει να ζήσουμε στο σκότάδι. Κάπου μέσα στη μνήμη μου υπάρχει μια σκιά που επιμένει διαρκώς - και ζητά να τη συγχωρέσουν αν λαθεύει, που δεν είναι και απίθανο - ότι ρώτησαν κάποτε τον Καμπανέλλη για τα ποιήματά του και τη θέση που έχουν αυτά στο έργο του εκτός της κυρίως θεατρικής συγγραφής κι εκείνος απάντησε, φανερώνοντας ένα ακόμη μέτρο των πραγμάτων, ότι δεν γράφει ποίηση αλλά απλώς και μόνο στίχους. Ότι και η ταπεινότητα εξέλιπε ομού στα δύστροπα χρόνια που διάγουμε.
Ολόκληρο το Μεγάλο μας Τσίρκο είναι γεμάτο διδάγματα και λογοτεχνικά κοσμήματα. Διαβάστε επίσης και ακούστε από το δίσκο, γιατί η μουσική του Σταύρου Ξαρχάκου είναι πλούσια, άκρως ταιριαστή και ακουστικά υπέροχη, το Τραγούδι της Γκιλοτίνας, το "Φίλοι κι Αδέλφια" και τον Ξεριζωμό. Ακούστε την πρόζα του Κολοκοτρώνη από τα χείλη του αείμνηστου Διονύση Παπαγιαννόπουλου. Απολαύστε το λυρισμό του Νίκου Ξυλούρη. Τέτοια θεατρικά έργα δεν ξαναγίνονται πλέον.
Γράφοντας τα παραπάνω, κινήθηκα σε επικίνδυνα μονοπάτια. Δεν είχα ως σκοπό να προβάλω ή να αντικρούσω κάποια πολιτική θέση, απλώς και μόνο να κινήσω κάποιες σκέψεις, κάνοντας κατάχρηση της αφορμής λίγων λέξεων. Ελπίζω εν τω μεταξύ να μη στενοχώρησα και να μην προσέβαλα κανένα.
Ειδικά από τη σχολιάστρια που προηγήθηκε, θέλω να ελπίζω σε επιείκεια και θέλω να τη βεβαιώσω ότι όλα όσα ανέφερα είναι συμπλήρωμα ή απόπειρα ερμηνείας στο δικό της σχόλιο.
Αξίζει τέλος να σημειωθεί και να συνυπολογιστεί ότι ο Ιάκωβος Καμπανέλλης έγινε κορυφαίος θεατρικός συγγραφέας με επίπεδο σπουδών γυμνασιακό. (Με αίμα, όμως, του Θέσπη...) Σήμερα, είναι τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και έχει παρασημοφορηθεί από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας.
Scorpio Nigro
| μαριζετα
09-02-2008 04:46 | Οι αγώνες πούχεις κάνει δεν φελάνε
το αίμα το χυμένο αν δεν ξοφλάνε
λογια οχι προφητικα..μα ματωμενα αληθινα | alati1
18-01-2007 18:10 | ΕΤΣΙ ΓΙΑ ΝΑ ΘΥΜΟΜΑΣΤΕ ΚΑΠΟΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΠΟΥ ΚΑΙ ΠΟΥ
| Ανώνυμο σχόλιο
24-10-2005 | YPEROXO MAZI KAI H PARASTASH |  |
Πρέπει να συνδεθείς για να μπορείς να καταχωρίσεις σχόλιο
|
|
|
