| |
| | Το μαύρο και το λευκό |  | | | Καλημέρα φίλοι μου! | | |
Τον Όσιπ Μαντελστάμ (1891 - 1938) ο Έλληνας διανοούμενος γνωρίζει από το «Επίγραμμα στον Στάλιν» που αρχίζει με «Ζούμε, δίχως της χώρας τη μυρουδιά…», ενώ αυτός ήταν και πεζογράφος, μεταφραστής, δοκιμιογράφος κριτικός, λογοτεχνικός κριτής. Και το βασικό, ένας από τους μεγαλύτερους Ρώσους ποιητές του ΧΧ αιώνα. Είναι ο Πικασσό και ο Μαλέβιτς της ποίησης και παρ’ όλο που είναι «δυσνόητος» έχει όχι λίγες μεταφράσεις στα ελληνικά βιβλία και στίχους στο Ιντερνέτ. Δεν έτυχε να διαβάζω στα ελληνικά ποιήματα του με τα οποία έγινε «Πικασσό και Μαλέβιτς». Εδώ θα ήθελα να σας παρουσιάζω ένα απ’ αυτά. Για να το κάνω χρειάστηκε να το ξαναδιαβάσω και να ξαναδιαβάσω…, όμως μετά απευθύνθηκα στο πλούτο του ρωσικού Ιντερνέτ. Είναι πολύ λίγοι ποιητές που αξιώθηκαν να δημιουργηθεί ειδική πολιτιστικό-ερευνητική κατεύθυνση σε βαθμό κλάδους ακαδημαϊκής επιστήμης, που στα ρωσικά προσφέρεται ως «mandelstamovedenie», και στα ελληνικά η απόδοσή του σημαίνει «εξερεύνηση του φαινομένου που λέγεται Μαντελστάμ».
Βρήκα ένα μεγάλο άρθρο (5 – 6 κανονικές σελίδες) γραμμένο από τους κριτικούς ποίησης που εξηγούσε, ερμήνευε τα δυσνόητα του ποιήματος, αλλά το «μυστικό του Μαντελσταμ», τελικά γνώρισα από έναν φίλο μου Ρώσο ποιητή, που πολύ εκτιμάει τον Μαντελσταμ.
Λοιπόν, το μυστικό του λύνει ό ίδιος ο Μαντελστάμ: «...εκεί, που υπάρχει η λογική ένωση ενός ποιήματος με την σύγκριση του θέματος, εκεί τα σεντόνια δεν είναι τσαλακωμένα ... η ποίηση δεν κοιμήθηκε σ’ αυτό το κρεβάτι».
Νομίζω χρειάζεται μετάφραση του γραμμένου και ελπίζω πως τελικά θα λύνουμε το μυστικό.
Κάτι ουσιαστικό: το ποίημα γράφτηκε το 1922, ενώ το 1921 οι μπολσεβίκοι εκτέλεσαν τον δάσκαλο και φίλο του Νικολάι Γκουμιλιόφ, ίσως τότε γεννήθηκε αυτός ο «γρίφος-ποίημα».
Από τις πρώτες λέξεις «Για ποιον ... - Για ποιον», το κύριο θέμα, η αντίθεση, έχει οριστεί. Δύο κόσμοι αντιτίθενται: ένας ξένος, που περιγράφεται εν συντομία, και ο δικός του, με λεπτομέρεια.
Οι συσχετίσεις του πενιχρού κόσμου είναι οι υψηλότερες για τον Μαντελστάμ: η επαναστατική καταστροφή τον έμαθε να λατρεύει ακριβώς αυτά τα θεμέλια της ανθρώπινης ύπαρξης και να τα αποκαλεί επίσημα «ελληνικό σπίτι». «Ο Ελληνισμός είναι μια κατσαρόλα, μια χύτρα με γάλα, ένα οικιακό σκεύος.
Το σύνολο των εικόνων σχετίζεται με την εικόνα του φιλόσοφου Διογένη: «σκύλος» από το όνομα «κυνική», «φανάρι» με το οποίο «έψαχνε άνθρωπο» στο φως της ημέρας, «κόκορας», έχοντας ξεπουπουλιάσει και αποπτέρωσει το οποίο, αντέκρουσε τον ορισμό του ανθρώπου του Πλάτωνα «ζώον δίπουν άπτερον».
Σε κάποιο σημασιολογικό επίπεδο αυτό το ποίημα εμπνέει ένα ζωντανό πολιτικό πάθος, εμπνέει μίσος για τυράννους και αγάπη για ελευθερία. Όμως τα μαθήματα της αποτυχημένης εξέγερσης των Δεκαμπριστών και της εξίσου ανεπιτυχούς εξέγερσης του Κρονστάντ εναντίον των μπολσεβίκων υπαγόρευαν την ανάγκη να εγκαταλείψουν τον αγώνα «να γίνονται κοπάδι». Επιβάλλουν στον ποιητή τη θέση του Διογένη, ενός μοναχικού αναζητητή της αλήθειας
Πολύ γρίφος; Συμφωνώ! Όμως μου άρεσε η ιδέα και κάποια στιγμή θα ήθελα να την χρησιμοποιήσω. Δηλαδή, θέλεις να γράφεις ένα ποίημα, ας πούμε για την ελευθερία, αλλά χρησιμοποιείς λέξεις, φράσεις, έννοιες που δεν έχουν σχέση με το βασικό θέμα. Εδώ πραγματικά θα χρειαστεί ένα πολύ εφευρετικό μυαλό
Το μαύρο και το λευκό
Για κάποιον, ο χειμώνας είναι κοκτέιλ και ούζο,
Για κάποιον, μυρωδάτο κρασί με κανέλα,
Ο ουρανός των άστρων αμείλικτων δε θέλει κολαούζο,
Στην καλύβα καπνισμένη να περνάς χασομέρα.
Απ’ τις κότες των κουτσουλιών λίγη ζέστα,
Από τις προβατίνες λίγη θέρμη χορτοφαγική,
Απ’ τη ζωή άπληστα θέλω τα πιο μη εύχρηστα,
Και θα μπορούσε να με ζεσταίνει λαμπάδα νεκρική.
Κοίτα στο χέρι μου κρατώ μόνο τη χύτρα πήλινη,
Το τσίριγμα των άστρων γαργαλίζει την αδύναμη ακοή,
Την κιτρινίλα του χόρτου και τη θέρμη την ξύλινη,
Είναι αδύνατον να μην αγαπήσεις στη ζωή.
Σιγά να χαϊδεύεις το μαλλί και το άχυρο ν’ ανασκαλεύεις,
Σαν μηλιά το χειμώνα στην ψάθα να νηστεύεις
Ανόητα προς το ξένο με τρυφερότητα να τείνεσαι,
Να ψάχνεις μέσα στο κενό και με υπομονή να ξεμακρίνεσαι.
Ας οι συνωμότες σπεύδουν πάνω στο χιόνι
Που τρίζει σαν κατ’ απ’ τα πόδια κοπαδιού προβάτων άσημων,
Για κάποιον ο χειμώνας, καπνός στο κατάλυμα, που κρυώνει
Για κάποιον βαρύ αλάτι των προσβολών επίσημων.
Καλό θα ήταν να σηκώσεις το φανάρι ψηλά προς τα άστρα
Με το σκυλί μπροστά να πας, κατ’ απ’ τον άστρων τα καράτια,
Και να ‘ρθεις στην μάντισσα, με τον κόκορα μέσα στη χύτρα.
Ενώ το λευκό χιόνι ως το τσούξιμο τρώει τα μάτια.
Όσιπ Μαντελστάμ
Μετάφραση Γ. Σοϊλεμεζίδης
1922 (17.02.21)
|
 | | | | | | | | Στατιστικά στοιχεία | | | | | Σχόλια: 5
Στα αγαπημένα: 0
| | | | | | | |
| | Μετάφραση: η αυτοπροσωπογραφία του μεταφραστή. | | | |
|
Ηypocrisy
20-02-2021 @ 09:08 | Το τσίριγμα των άστρων γαργαλίζει την αδύναμη ακοή,
Να ψάχνεις μέσα στο κενό και με υπομονή να ξεμακρίνεσαι.
Ας οι συνωμότες σπεύδουν πάνω στο χιόνι
Καλό θα ήταν να σηκώσεις το φανάρι ψηλά προς τα άστρα
Καλημερες | | -H2O-
20-02-2021 @ 09:28 | Ομολογώ ότι η επεξηγηματική εισαγωγή με βοήθησε πολύ να κατανοήσω το γεμάτο εικόνες και έννοιες ποίημα, να θαυμάσω τον ποιητή, να ευχαριστήσω τον μεταφραστή.
Επίσης, πόσο ενδιαφέρον "το μυστικό του Μαντελστάμ"... τι σκέψη...
Πλούσια η ποίηση. Δώρο. Ανάγκη. Τροφή της ψυχής.
| | kotsani
20-02-2021 @ 11:28 | Ευχαριστώ φίλοι μου!
Ακριβώς έτσι «Τί σκέψη…» εκτίμησα κι εγώ το μυστικό του Μαντελστάμ. Όμως τι είδους μόρφωση, τί ελεύθερή ψυχή πρέπει να έχεις για να μπορείς να εκμεταλλευτείς αυτό το μυστικό…
::hug.:: | | Αγιοβλασιτης
20-02-2021 @ 16:34 | ::theos.:: ::theos.:: ::theos.:: | | inokrini
22-02-2021 @ 10:25 | ::up.:: ::up.:: ::up.:: | |  |
Πρέπει να συνδεθείς για να μπορείς να καταχωρίσεις σχόλιο
|
|
|
