Άνθρωπος -βία-οι 4 Βασικές Συμπεριφορές

Δημιουργός: Σωτήρης Τσιλ, Σωτήρης Τσιλίκας

Η πρόσβαση στη γνώση είναι δικαίωμα για όλους. Απαιτείται μόνο ενδιαφέρον και υπευθυνότητα

Εκτύπωση από: http://www.stixoi.info

«Όμορφος κόσμος ηθικός, αγγελικά πλασμένος», απαγγέλει ο ποιητής.

Στη ζωντανή βιοψυχοκοινωνική πραγματικότητα και γενικότερα στη φυσική ζωή, η βία αποτελεί βασικό συστατικό της ζωής. Η βία και ο θάνατος ενός ζωντανού οργανισμού, είναι το προαπαιτούμενο για την ζωή ενός άλλου, στο πλαίσιο της διατροφικής αλυσσίδας. Δηλαδή ο ένας οργανισμός τρώει τον άλλο για τις ανάγκες της επιβίωσης, παρεκτοπίζει άλλους και πολλαπλασιάζεται για τη διατήρηση και τη διαιώνιση του είδους.
Παντού, όπου και άν ψάξεις, κυριαρχεί η βία, αλλά και συνεργασίες στον αγώνα για την επιβίωση (επίπεδα αναφοράς: Βιολογικό, ψυχολογικό, κοινωνικό και πχ για το τελευταίο : Οικονομικό).
Όμως υπάρχει και η παράμετρος ισορροπία, σημαντικότατος παράγοντας για τη διατήρηση σταθερής λχ της βιοποικιλότητας αλλά και της οικονομίας, με την κυριολεκτική και τη γενικότερη έννοια του όρου. Σε περιπτώσεις που διαταράχτηκε η ισορροπία, παρατηρήθηκε και εξαφάνιση ειδών. Αυτό χρειάζεται να το δούμε, τόσον με τα στενά όρια των βιολογικών δεδομένων, όσον και ευρύτερα, λχ αναφορικά με τους πολιτισμούς των λαών. Τέλος υπάρχει η σημαντική έννοια του χώρου και του χρόνου, αντικειμενικά και ταυτόχρονα με το υποκειμενικό οπτικό πρίσμα θεώρησης.
Ο άνθρωπος, μέσα από εξελικτικές διαδικασίες, ξέφυγε από το επίπεδο του ζώου και άρχισε να κυριαρχεί σε όλα τα ζωντανά βασίλεια, χρησιμοποιώντας (με, αλλά κυρίως χωρίς, ευθύνη), τελικά τα πάντα, για λογαριασμό του.
Παράλληλα, εμπεριέχει στις δομές του (αν δούμε την κατασκευή του εγκεφάλου του) και όλη την εξέλιξη της ζωικής αλυσσίδας. Έτσι είναι ταυτόχρονα ερπετό - ζώο και άνω θρώσκον ον.
Σαν ερπετό, αλλά ταυτόχρονα και υψηλής νοημοσύνης όν, μπορεί να σκορπίζει την ανισορροπία και την ασχήμια.
Ως άνω θρώσκον ον, με ταυτόχρονο έλεγχο του ερπετού όντος, άρχισε να παράγει και παρήγαγε πολιτισμό.
Σημαντικότατος παράγοντας στον πολιτισμό είναι το σημείο αναφοράς «Άνθρωπος».
Σημείωση: Η λέξη «άνθρωπος» χρησιμοποιείται με την ερμηνεία: «Άνω θρώσκον όν». Πάντως υπάρχουν διάφορες εκδοχές και ερμηνείες (βλέπε σχετικά στα λεξικά).


Μια αυθαίρετη πρόταση που θα μας χρειασθεί αργότερα:
-Το Συνειδητό μπορούμε να το παρομοιάζουμε με την οθόνη του προσωπικού υπολογιστή μας.
-Το Ατομικό Ασυνείδητο με τον σκληρό δίσκο.
-Το Ομαδικό Ασυνείδητο με το Ιντερνετ (με ή χωρίς σύνδεση).
Σημείωση: Ασυνείδητο και Υποσυνείδητο στην παρούσα μελέτη να θεωρούνται έννοιες ταυτόσημες.

Αφορισμοί

- Τι είναι ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ:

ΑΝΘΡΩΠΟΣ είναι το σύμπλοκο βιολογικό, ψυχολογικό και κοινωνικό ον, που βρίσκεται, κινείται και υπάρχει στο αντίστοιχο βιο-ψυχο-κοινωνικό περιβάλλον, με το οποίο διαντιδρά συνεχώς, με την όποια ισορροπία στο «εδώ και τώρα» και με το οποίο (περιβάλλον) συναποτελεί αδιάσπαστη ενότητα.

- Το καλό και το κακό: Σχετικές έννοιες.

Οτιδήποτε δρα ευοδωτικά στην ανάπτυξη και στην εξέλιξη ενός οργανισμού είναι καλό. Οτιδήποτε δρα ανασταλτικά, βλαπτικά έως καταστροφικά στην ανάπτυξη και εξέλιξη αυτού του οργανισμού, είναι κακό.

- Οι συμπεριφορές.

Το σύνολο των αντιδράσεων του οργανισμού, στα ευοδωτικά και τα βλαπτικά ερεθίσματα, απαρτίζει την συμπεριφορά του.

ΟΙ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΣΤΑΣΕΙΣ - ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ

Ι. Γενική τοποθέτηση

Το σύνολο των αντιδράσεων του οργανισμού στα ευοδωτικά και τα βλαπτικά ερεθίσματα, απαρτίζει την συμπεριφορά του.
Σε τελική ανάλυση, ο μηχανισμός που ενεργοποιείται, στοχεύει στην διατήρηση ή την επίτευξη ομοιοστασίας - ισορροπίας οργανισμού και περιβάλλοντος, με συνεχή και ενεργό στόχο τη διατήρηση της καλής κατάστασης του συγκεκριμένου οργανισμού.

Η συμπεριφορά του ανθρώπου, αποτελεί τον τρόπο του φέρεσθαι και αυτό που φαίνεται..
Ουσιαστικά εκφράζει τον τρόπο της διαντίδρασής του με το περιβάλλον.
Η συμπεριφορά είναι το προϊόν της διαπλοκής του ψυχικού υποβάθρου (ενορμήσεων - ενστικτωδών τάσεων και ενσυνείδητων διαδικασιών), σε σχέση με την όποια και όποιου βαθμού –μέσω των ανωτέρω- αξιολόγηση του συγκεκριμένου οργανισμού για το περιβάλλον.
Με άλλα λόγια, η συμπεριφορά είναι αυτό που φαίνεται, αλλά όχι και αυτό που είναι. Ακόμα, υπάρχει φαινόμενη είτε αρμονική είτε δυσαρμονική συμπεριφορά.
Παραδείγματα: Ο υποκριτής (ηθοποιός ή κακοποιός) και ακόμα η συμπεριφορά στις συμβατικές – τυπικές σχέσεις. Έπειτα, είναι άλλο πράγμα η έκφραση του θυμού που φαίνεται – εκδηλώνεται ως Συμπεριφορά και άλλο ο ανέκφραστος θυμός, είτε συγκρατημένος και ανέκφραστος (εσωτερική στάση), είτε απωθημένος και ξεχασμένος, αλλά υπαρκτός στο Ασυνείδητο.

Για την κατανόηση του φαινομένου «συμπεριφορά», απαιτείται έρευνα – μελέτη για τις αιτίες, που οδήγησαν και οδηγούν στην συγκεκριμένη εμφάνισή του.
Εφόσον μπορέσουμε να ομαδοποιήσουμε τις συμπεριφορές και τις αντίστοιχες αιτιολογίες, αποκτούμε ένα ακόμα εργαλείο για την κατανόηση του συμπλόκου: «Άνθρωπος – περιβάλλον».

Με τη συμπεριφορά, συνειδητή (ειλικρινή ή υποκριτική), ή ενστικτώδη, το άτομο στις διαπροσωπικές του σχέσεις εκφράζει:
Γνωσιακά (εκδήλωση σκεπτικού υλικού με το περιεχόμενο του λόγου), συναισθηματικά (με τον τόνο και την χροιά της φωνής, με την στάση και τη δυναμική του σώματος) και ψυχοκινητικά:
Τις επιθυμίες, τους φόβους, τις απορίες, την άποψη, τη γνώμη, τη θέση, τα πιστεύω που έχει μέσα του αυτός ο άνθρωπος και προβάλλονται ενσυνείδητα ή αυτόματα, ως ενεστώσες ανάγκες, φόβοι, επιθυμίες, ή θέσεις του, σε σχέση με τον άλλο (ή γενικότερα με το συγκεκριμένο περιβάλλον), στο συγκεκριμένο «εδώ και τώρα».

ΙΙ. Οι τέσσερις Βασικές Συμπεριφορές

Είναι σημαντικό να δώσεις ψάρια σε έναν που πεινάει. Είναι όμως πολύ σημαντικότερο να τον μάθεις και να ψαρεύει.

Σε τηλεοπτικά πάνελ, με αντικείμενο ιδίως ψυχολογικά και κοινωνικά θέματα, βλέπουμε και ορισμένους ειδικούς, να εκφράζουν την γνώμη τους, όχι σαν ειδικοί στηριζόμενοι στην επιστήμη τους, αλλά όπως ο οποιοσδήποτε άλλος, προβάλλοντας παράλληλα για στήριξη, τον τίτλο του ειδικού, που φέρουν.
Όμως, ενώ την γνώμη του μπορεί και είναι σημαντικό, ελεύθερα να την εκφράζει ο καθένας, ο ειδικός χρειάζεται να χρησιμοποιεί τα εργαλεία της επιστήμης του.
Και όταν είναι εφικτό, να μπορούν και οι άλλοι να έχουν πρόσβαση σε αυτά τα μέσα, το οπτικό πρίσμα, να τα χρησιμοποιούν και να φθάνουν έτσι και αυτοί στα ίδια συμπεράσματα. Παράλληλα να έχουν τη δυνατότητα ελέγχου και των μέσων - εργαλείων και των συμπερασμάτων.
Προτείνουμε ένα τέτοιο απλό εργαλείο, για την κατανόηση των συμπεριφορών, που είναι εύκολο να το μάθει, να το χειρίζεται και να το ελέγχει ο οποιοσδήποτε: Τις «Τέσσερις Βασικές Συμπεριφορές».

Από τη μακρόχρονη κλινική παρατήρηση των συμπεριφορών ψυχικά ασθενών και υγιών ατόμων και τη δίχρονη επισταμένη μελέτη περιστατικών ψύχωσης, κατάθλιψης και άλλων διαταραχών, προέκυψαν τέσσερις Βασικές κατηγορίες Συμπεριφορών, που μπορεί να εμφανισθούν στο συγκεκριμένο «Εδώ και τώρα». (*)

(*) INDERNATIONAL SOCIETY OF LIFE & MEDICAL PRACTICE
3rd WORLD CONGRESS ON ‘’ QUALITY IN CLINICAL PRACTICE ‘’
INDERPERSONAL RELATION AND BEHAVIOURS, BEHAVIOURS’ CLASSIFIKATION IN FOUR (4) CATEGORIES, AS A BASIC TOOL OF DECODING THE CAUSES OF INDIVIDUALS’ AND GROUPS’ BEHAVIOURS
Sotiris Tsilikas et al.
September 28 – October 1, 2006 Makedonia Palace Hotel, Thessaloniki, Greece

Οι τέσσερις Βασικές Συμπεριφορές:
Συμπεριφορά ‘’Θέση’’
Συμπεριφορά ‘’Επίθεση’’
Συμπεριφορά ‘’Φυγή – Αποφυγή’’
Συμπεριφορά ‘’Απολογία’’

Ακόμα, έχει παρατηρηθεί ότι με βάση το χαρακτήρα του ανθρώπου, βρίσκουν έκφραση σταθερά συμπεριφορικά σχήματα, που τον χρωματίζουν, ως βασικά και σταθερά απαντώμενα στοιχεία.
Αυτά και άλλα, συναρμοζόμενα στην καθημερινότητα, δίνουν γένεση στο κοινωνικό εργαλείο συνδιαλλαγής, που λέγεται προσωπικότητα και που είναι η πρόσοψη της ανθρώπινης μονάδας στην κοινωνική ζωή.
Σε αντιδιαστολή με την προσωπικότητα, ο χαρακτήρας (το σύνολο των χαρακτηρολογικών σημείων) έχει σχέση με τα στοιχεία που εξοπλίζουν το άτομο από τη γέννησή του.
Δηλαδή, γεννιόμαστε με τις βάσεις που είναι «χαραγμένες» από τη γέννηση και έχουν έτσι χαρακτηρολογικό χρωματισμό και εξελισσόμαστε με την προσωπικότητα.

Παραδείγματα αδράς δομής προσωπικότητας και συμπεριφορικών σχημάτων:
- Ο ισορροπημένος, ψύχραιμος, με συμπεριφορά ΄΄ Θέση΄΄
- Ο ερειστικός με συμπεριφορά ΄΄ Επίθεση΄΄
- Ο δειλός άνθρωπος με τη συμπεριφορά ΄΄ Φυγή-Αποφυγή΄΄
- Ο ενοχικός με συμπεριφορά ΄΄Απολογία΄΄
- Ο ενοχικοεπιθετικός με μικτή συμπεριφορά Απολογία+ αυτολύπηση (αυτοεπίθεση) κλπ.

Σημείωση: Συμπεριφορά «Φυγή ― Αποφυγή» μπορεί να εμφανίσει ο οποιοσδήποτε, όταν νοιώσει ότι κινδυνεύει και ότι στο συγκεκριμένο «Εδώ και τώρα», η συμπεριφορά αυτή είναι η πλεονεκτικότερη έναντι άλλων. Το αντίστοιχο και με τις υπόλοιπες συμπεριφορές.
Από τις τέσσερις συμπεριφορές, οι τρεις είναι αμυντικές απέναντι σε κίνδυνο και η μία είναι έκφραση του εαυτού, αφού δεν υπάρχει κίνδυνος, αλλά ασφαλές περιβάλλον, όπου μπορεί να εκφρασθεί ο άνθρωπος και να έχει Υπαρξιακή ικανοποίηση.

Η Συμπεριφορά ‘’Θέση’’.

Υπάρχει ΆΝΘΙΣΗ - ΈΚΦΡΑΣΗ ΕΑΥΤΟΥ.
Εκφράζεται η γνώμη, προβάλλονται η άποψη, τα πιστεύω, συναισθηματικά δεδομένα κλπ.
Απαραίτητες προϋποθέσεις, προαπαιτούμενα, είναι:
Η αίσθηση ασφάλειας και προοδευτικά η συνοδός ευχαρίστηση (Υπαρξιακή ικανοποίηση).

Σε γενικές γραμμές, συναισθηματικά ο άνθρωπος είναι ήρεμος - ψύχραιμος, σέβεται τους άλλους, διερευνά και τελικά αισθάνεται το περιβάλλον ασφαλές. Ακόμη, μπορεί να λαμβάνει υπ’ όψιν τα όποια θετικά ή αρνητικά δεδομένα του περιβάλλοντος και με χρήση της κοινής λογικής να συμπεριφέρεται ψύχραιμα, ως εάν υπήρχε ισοτιμία στο περιβάλλον και δυνάμει ασφάλεια.
Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που παρότι το περιβάλλον είναι καταστροφικό, ο άνθρωπος εκφράζεται με Συμπεριφορά «Θέση», εφ΄όσον αποφασίσει και μπορέσει να εκμηδενίσει φόβους και προσδοκίες του. λχ Ο πατριώτης που φωνάζει «ζήτω η ελευθερία», μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα του γερμανικού στρατού κατοχής. Έχουμε δράση του συνειδητού ανθρώπου και βρίσκεται σε λοιτουργία ο ανώτερος εγκέφαλος.

Προϋποθέσεις για την Συμπεριφορά «Θέση – Έκφραση» είναι:
Α. Αίσθηση ασφάλειας ή η αποδοχή του ότι αποφασίζω ότι δεν έχω να χάσω τίποτα, αφού δεν έχω προσδοκίες ή ενδεχομένως τα χάνω όλα, όμως για αξιολογικά ανώτερο σκοπό και ταυτόχρονα
Β. Είμαι ικανοποιημένος, ευχαριστημένος, τα έχω καλά, με τον εαυτό μου (Υπαρξιακή ικανοποίηση).
Σημείωση: Υπάρχει ενδεχόμενο να αξιολογείται το περιβάλλον ως ασφαλές, ενώ δεν είναι και το άτομο να συμπεριφέρεται με «Θέση – έκφραση», μέχρι να αντιληφθεί τον κίνδυνο και να εκδηλωθούν Συμπεριφορές άμυνας.

Οι τρεις Συμπεριφορές άμυνας
Εφ΄ όσον δεν υπάρχει ασφάλεια, αλλά κίνδυνος (πραγματικός ή φανταστικός, που όμως εκλαμβάνεται ως πραγματικός) και φυσικά λείπει τότε και η συνοδός ευχαρίστηση, αναδύονται και συνυπάρχουν άγχος, αγωνία, φόβος και ανασφάλεια.
Έτσι δεν εμφανίζεται ή εγκαταλείπεται η Συμπεριφορά «Θέση-έκφραση» και προκύπτει ως επακόλουθο, είτε συνειδητά είτε ενστικτωδώς, μια από τις τρείς συμπεριφορές άμυνας.
Σε περίπτωση που το άτομο είναι ψύχραιμο, διαβλέποντας τον κίνδυνο, μπορεί να επιλέξει ΣΥΝΕΙΔΗΤΑ και αναλόγως των συνθηκών, μια από τις υπόλοιπες τρείς αμυντικές συμπεριφορές: «Επίθεση», «Φυγή – Αποφυγή», «Απολογία».
Αυτές αποτελούν συμπεριφορές άμυνας απέναντι σε βιούμενο (σωστά ή λάθος) κίνδυνο για το Εγώ του ατόμου και είναι σαφώς διακριτές μεταξύ τους.
Σημείωση: Το συνολικό «Εγώ» διακρίνεται σε επί μέρους «χρωματισμούς» του: Σωματικό , Συναισθηματικό ή ψυχικό και νοητικό «Εγώ».
Η ανίχνευση κάθε μιας από τις πιο πάνω συμπεριφορές, αναδεικνύει και τους μηχανισμούς άμυνας του ΄΄ Εγώ΄΄ (Εγώ είμαι στον κόσμο), που ενεργοποιήθηκαν, είτε σαν Βασική χαρακτηρολογική συμπεριφορά είτε σαν απάντηση ή αντίδραση στις συγκεκριμένες συνθήκες του «εδώ και τώρα».
Σε περίπτωση που το άτομο έχει χάσει την ψυχραιμία του, δρα ενστικτωδώς («κατώτερος» εγκέφαλος), δηλαδή αναλαμβάνει την υπόθεση ο « Αυτόματος πιλότος» (δείτε παρακάτω για τον φόβο), με ότι αρνητικό μπορεί να συνεπάγεται αυτό. Λχ Στη θέα αγέλης λύκων που πλησιάζει, αντί να τρέξει για ασφάλεια προς το αυτοκίνητο που είναι στην ίδια κατεύθυνση με τους λύκους, λόγω του πανικού (ενστικτώδης Συμπεριφορά «Φυγή»), τρέχει προς την αντίθετη κατεύθυνση και βέβαια τον προλαβαίνουν οι λύκοι.

Οι τρεις Αμυντικές Συμπεριφορές:
Α. «Επίθεση»
Β. «Φυγή - Αποφυγή»
Γ. «Απολογία»

Α. Συμπεριφορά «Επίθεση»
«Η αγέλη των εξαγριωμένων σκυλιών, αφού δάγκωσε και μάτωσε έναν, που κατορθώνει τώρα να ξεφύγει, βλέπει εμένα και κατευθύνεται γοργά προς το μέρος μου. Σαφέστατο είναι το μήνυμα που λαμβάνω. Τότε εγώ, επειδή είμαι εγκλωβισμένος σε αδιέξοδο, αρπάζω ένα διαθέσιμο καδρόνι και μόλις πλησιάζουν τα αγριεμένα, έξαλλα σκυλιά, προσπαθώ να καταφέρω καίρια χτυπήματα. Δεν το κάνω επειδή μισώ τα ζώα. Αντίθετα τα αγαπώ, αλλά στην κατάσταση που βρίσκονται, συνυπολογίζοντας και το προηγούμενο της επίθεσής τους, κρίνω ότι χτυπώντας τα, θα προστατεύσω έτσι τον εαυτό μου».

Αν κάποιος δει σε φωτογραφία να καταφέρομαι ενάντια σε ένα απ΄ αυτά τα σκυλιά, μπορεί να πει: «Τι άνθρωπος! Είναι τέρας. Το καημένο το ζώο!».
Αν ένας άλλος δει το σχετικό βίντεο, θα πει: «Ο καημένος, ευτυχώς που βρήκε το καδρόνι και δεν έπαθε ότι και ο δυστυχής άλλος, που ξέφυγε ματωμένος».
Έτσι η Επίθεση, ανάλογα με την προβαλλόμενη υποθετικά ή την πααγματική πρόθεση είναι είτε καταστροφική για το περιβάλλον, είτε προστατευτική για τον αμυνόμενο ή καλίτερα προστατευτική για τον αμυνόμενο και καταστροφική για το περιβάλλον.
«Η καλύτερη άμυνα είναι η επίθεση», λέει ο λαός.

Έτσι η Επιθετικότητα εκφράζεται με τη μορφή απροκάλυπτης ή καλυμμένης επιθετικότητας, που είναι:
Ι. Προστατευτική και είναι όντως σαφώς αμυντική
ΙΙ. Κατακτητική - καταστροφική και βαπτίζεται (κοινωνικά άρρωστα) ως αμυντική

Παράδειγμα για την πρώτη κατηγορία είναι το προαναφερθέν.
Αναφορικά με την δεύτερη κατηγορία, είναι τα παρακάτω παραδείγματα:
- Εγώ επιθυμούσα λχ να αποκτήσω ένα συγκεκριμένο κομμάτι γης, που ο ιδιοκτήτης της δεν θέλει να μου παραχωρήσει, αρνούμενος τις προσφορές μου. Επιθυμώ αυτή τη γη, ονειροπολώ, προσδοκώ και φτιάχνω σχέδια. Όμως υπάρχει ως εμπόδιο αυτός ο τωρινός ιδιοκτήτης. Αν έφευγε από τη μέση, τότε θα μπορούσε πιθανόν να γινόταν κτήμα μου, θα υλοποιούνταν τα όνειρά μου και έτσι θα απολάμβανα.
Έστω υποθετικά ότι είναι δικό μου το οικόπεδο. Απολαμβάνω. Όμως δυστυχώς είναι μόνον απατηλό όνειρο. Ατυχώς στην πραγματικότητα δεν είναι δικό μου, γιατί υπάρχει αυτός ο ιδιοκτήτης που εμποδίζει την υλοποίηση αυτών των δικών μου ονείρων. Αν τον σβήσω από το πρόσωπο της γης, τότε το όνειρο μπορεί να γίνει πραγματικότητα. Έτσι προστατεύω τις προσδοκίες μου, τα όνειρά μου και τα κάνω πραγματικότητα, με ανάλογη κατακτητική – καταστροφική συμπεριφορά.
- Κατοικώ στην Κεντρική Αμερική. Βλέπω ένα τουρίστα. Προτίθεμαι να τον απαλλάξω από το πορτοφόλι του, αλλά αυτός αντιστέκεται. Εγώ καταφέρνω να του το αποσπάσω, μπήγοντας το μαχαίρι στην καρδιά του. Η προσδοκία μου να ζήσω πλουσιοπάροχα, έγινε πραγματικότητα. Είμαι πολύ ικανοποιημένος. Εντάξει, υπάρχουν και οι παράπλευρες απώλειες. Πάντως η μπάζα που έκανα ισοδυναμεί με μισθούς δυο χρόνων…Αν δεν έκανα την ... «αμυντική» επίθεση, θα είχα την απώλεια αυτών των ... δύο χρόνων.

Με αυτή την παράλογη λογική, η Συμπεριφορά «Επίθεση» χρωματίζεται και βαφτίζεται ως ενισχυτική και «δικαιωματικά» προστατευτική συμπεριφορά, για τις διάφορες προσδοκίες - βλέψεις - επιθυμίες.
Η ουσιαστικά κατακτητική - καταστροφική Επιθετική Συμπεριφορά, στοχεύει στην προστασία, διατήρηση και εν τέλει πραγματοποίηση προσδοκιών και ονείρων μέσω επιθετικότητας, με καταστροφή των εμποδίων που υπάρχουν.
Υπό αυτή την έννοια προβάλλεται (αδόκιμα βέβαια) ως άμυνα, απέναντι στο μελλοντικό ενδεχόμενο να ευοδωθεί και να προστατευτεί η πραγματοποίηση προσδοκιών – επιθυμιών και ονείρων.
Θα ΄λεγε κανείς: «Μα τι παραλλογισμοί είναι αυτοί ! Εξ άλλου αυτό δεν είναι σωστό!».
Φυσικά και δεν είναι. Σ΄αυτό το σημείο υπεισέρχεται ο παράγοντας ηθική, με τις διάφορες κακοποιήσεις του περιεχομένου της.
Εδώ, μεταξύ πολλών άλλων, εντάσσονται και οι κατακτητικοί πόλεμοι, που βαφτίζονται αλλιώς.

Συμπεριφορές ‘’Επίθεσης’’
1. Όχληση ψυχική – σωματική ( ενόχληση - παρενόχληση). ειρωνεία, «χοντρή πλάκα», γκρίνια, αίτημα για οίκτο και ενοχοποίηση, υπονοούμενα, μη αποδεκτές χειρονομίες.
2. Απειλή (άμεση ή έμμεση),
3. Επίθεση (λεκτική – σωματική)
4. Γενικά οι βιαιοπραγίες και βέβαια ο πόλεμος.

Β. Συμπεριφορά «Φυγή – Αποφυγή».
Είναι σαφέστατη αντίδραση άμυνας, απέναντι σε πραγματικό ή φανταστικό βλαπτικό παράγοντα.
Αποχωρούμε από την δυσάρεστη ή επικίνδυνη κατάσταση, ή αποφεύγουμε να την προσεγγίσουμε.
Παραδείγματα από την κοινωνική ζωή:
α. Στο γήπεδο αρχίζει συμπλοκή και φροντίζουμε να απομακρυνθούμε.
β. Μας ζητούν στο τηλέφωνο και εμείς φροντίζουμε να μεταφερθεί ότι …δεν είμαστε εδώ!
γ. Αποφεύγουμε κακόφημο δρόμο.
δ. Αποφυγή σε υψοφοβία, αγοραφοβία, κλειστοφοβία, ασανσεροφοβία κλπ.

Γ. Συμπεριφορά «Απολογία».
Όταν η εικόνα του εαυτού μας, που θεωρούμε ότι έχουν οι άλλοι για μας, έχει εκπέσει, προσπαθούμε με απολογητικό τρόπο και επιχειρήματα να αποκαταστήσουμε -στον καλύτερο δυνατό βαθμό- την εικόνα μας.
Το άτομο νοιώθει μειονεκτικά και ζητά κατανόηση. Επιδιώκει αναγνώριση της αδυναμίας του σαν τέτοια και προσπαθεί να την δικαιολογήσει ή προσπαθεί να αποδείξει την ισοτιμία του, με τελικό στόχο την αλλαγή της λανθασμένης εικόνας ή της αρνητικής εικόνας που είχε γι’ αυτόν το περιβάλλον. Η παραδοχή της αρνητικότητας, αλλά με την πρόταξη στοιχείων από τον πρότερο έντιμο βίο ή την ισχυρή ανάγκη, εντάσσονται σ΄αυτήν την συμπεριφορά. Λχ «Αμάρτησα για το παιδί μου».
Παραδείγματα:
1 Απολογία σε Δικαστήριο (προσπάθεια απόδειξης αθωότητας ή αποδοχή μεν ενοχής, αλλά με ελαφρυντικά προτέρου εντίμου βίου ή ανάγκης).
2 Απολογία σε καθυστέρηση σε ραντεβού.
3 Γενικά απολογία σε ενοχικές καταστάσεις επί πραγματικού ή φανταστικού επιπέδου.
Να σημειωθεί ότι όταν η συμπεριφορά αυτή «χρωματίζεται» βασικά από το σκεπτικό υλικό, εμφανίζεται με τα παραπάνω. Αν όμως υπερτερεί το συναισθηματικό στοιχείο, τότε η συμπεριφορά «Απολογία» εμφανίζεται και ως «Λυπήσου με».

Η γνώση και η διάκριση αυτών των τεσσάρων συμπεριφορών (‘’Θέση’’, ‘’Επίθεση’’, ‘’Φυγή – Αποφυγή’’, ‘’Απολογία’’)
μπορεί να βοηθήσει εξ αρχής, όχι μόνο στον προσανατολισμό προς τη σωστή διάγνωση ψυχοπαθολογικών καταστάσεων μεμονωμένων ανθρώπων, ομάδων και κοινωνιών, αλλά ακόμη στη δόμηση της θεραπευτικής σχέσης (αίσθηση του αδύναμου ή του ασθενή ότι τον κατανοούν και ότι μπορούν να του δώσουν λύσεις), και στην ίδια τη θεραπεία ή την επίλυση προβλημάτων (κατάλληλοι χειρισμοί, υπευθυνοποίηση και ενεργοποίηση του αδύναμου ή του ασθενούς).
Σαν γενική γνώση, βοηθάει τους ασχολούμενους με τις σχέσεις και τις συμπεριφορές ατόμων και ομάδων, στην κατανόηση των συμπεριφορών στο πλαίσιο της κοινωνίας.


Η κοινωνική μονάδα άνθρωπος είναι χρήσιμο να λαμβάνεται υπ’ όψιν όχι απλά ως αριθμός ένα, ή η κοινωνική μονάδα, που είναι απλά η κοινωνική πρόσοψη, αλλά να λαμβάνονται υπ’ όψιν και να μην ξεχνιούνται έννοιες όπως:
Το ‘’Εγώ είμαι - υπάρχω στον κόσμο’’, η αίσθηση της ταυτότητας, η εικόνα του εαυτού, συλλήβδην το συνειδητό και το ασυνείδητο (υποσυνείδητο) ή επί μέρους: Τα όνειρα, οι επιθυμίες, οι φόβοι, οι αρχές και τα ιδανικά, οι ενοχές, οι ψυχικές άμυνες, η ανάγκη του ανήκειν κάπου (μέλος ομάδας), ένας υπαρξιακός χώρος να σταθώ, για να αναφερθούν - σταχυολογηθούν μερικά μόνο σημαντικά δεδομένα.
Αυτά τα δεδομένα, που δίνουν βάθος στην κοινωνική μονάδα και που έτσι αποτελεί το ανεπανάληπτο όν, καλό ή κακό, που είναι ο άνθρωπος.
Δεν νοείται μια σε βάθος μελέτη της συμπεριφοράς, αν δεν ληφθούν υπ’ όψιν όλοι οι παράμετροι που αφορούν και το άτομο αλλά και το περιβάλλον, στο συγκεκριμένο «Εδώ και τώρα» με την όποια υπάρχουσα ισορροπία.
Έτσι γίνεται κατανοητή η ανάγκη της διεπιστημονικής επεξεργασίας του θέματος της Επιθετικότητας, της Βίας και της Τρομοκρατίας, αν θα θέλαμε να επεξεργασθούμε πραγματικά πλατύτερα και βαθύτερα το όλον θέμα και να μη μένουμε μόνο σε ετικέτες, αφορισμούς και «συνθηματολογίες».
Στην παρούσα πάντως μελέτη, θα χρησιμοποιήσουμε ως τυφλοσύρτη το εργαλείο των «Τεσσάρων Βασικών Συμπεριφορών» στα επί μέρους θέματα, ενώ για την βαθύτερη μελέτη χρειάζεται η συνδρομή των επί μέρους ειδικών επιστημονικών πεδίων. Βέβαια, στην Κοινωνία, πέραν της ανάγκης ελέγχου - καταστολής της επιθετικότητας, βασική σημασία έχει η γνώση της αιτιολογίας των συμβαινόντων και η ανάγκη πρόληψης, μέσα στο κοινωνικό γίγνεσθαι.
Πάντως στην παρούσα εργασία όπως προαναφέρθηκε, θα περιορισθούμε σε βάθος και πλάτος τέτοιο και σε βαθμό, που να μην είναι σε βάρος των στόχων του βιβλίου.
Ένας από τους στόχους του, που αποτελεί και φιλοδοξία μας, είναι σε τελική ανάλυση και με άξονα τη βασική θεματολογία, να δοθεί ένα εύκολο σε εκμάθηση και εφαρμογή εργαλείο (οι τέσσερις Βασικές Συμπεριφορές) κατανόησης της συμπεριφοράς.
Με τη χρήση αυτού του μέσου, μπορεί να αυξηθεί και η συνειδητότητα του αναγνώστη - ενεργοποιημένου πολίτη, με τις θετικές απόρροιες τελικά στην κοινωνία, στα πλαίσια μιας συνεχούς κοινωνικής αλληλεπίδρασης.

Δημοσίευση στο stixoi.info: 03-10-2011