Φραντς Λιστ Δημιουργός: daponte, Σταύρος 22 Οκτωβρίου 1811 - 31 Ιουλίου 1886 Εκτύπωση από: http://www.stixoi.info "Η θλίψη και το μεγαλείο είναι το πεπρωμένο του καλλιτέχνη"
Βιογραφικά:
* Ο Φραντς Λιστ (Franz ή Ferenc Liszt, ήταν Ούγγρος ρομαντικός συνθέτης και πιανίστας. Μαζί με τον Φρεντερίκ Σοπέν, θεωρούνται οι σημαντικότεροι ρομαντικοί συνθέτες για πιάνο και δύο από τους σπουδαιότερους πιανίστες της εποχής. Θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους βιρτουόζους του πιάνου, ενώ υπήρξε και αρκετά αξιόλογος συνθέτης. Ηταν παιδί-θαύμα, αλλά και με μυστικιστικές τάσεις, που τον οδήγησαν σε μεγαλύτερη ηλικία να γίνει ιερέας. Εκανε συνέχεια ταξίδια στην Ευρώπη, όπου το μοναδικό του ταλέντο απολάμβανε πάντα αποθέωσης. Βοήθησε πάρα πολύ κόσμο, και πολλούς μουσικούς, και ειδικά τον γαμπρό του, Βάγκνερ.
Το στυλ είναι ιδιαίτερα ρομαντικό, με κλασικές φυσικά καταβολές - λόγω της επίδρασης των μεγάλων κλασικών συνθετών που είχαν ελαφρά προηγηθεί - αλλά τονίζεται αρκετά το δεξιοτεχνικό στοιχείο. Υπήρξαν αρκετές μεταγραφές για πιάνο έργων ορχηστρικών, ενώ ο συνθέτης προσπάθησε να μετατρέψει το ίδιο το πιάνο σε μία μικρή ορχήστρα! Από καλλιτεχνική άποψη το γενικότερο έργο του είναι πολύ αξιόλογο.
**Γεννήθηκε στις 22 Οκτωβρίου 1811 στο Ράιντινγκ της Ουγγαρίας, κοντά στα σύνορα με την Αυστρία. Οι γονείς του ήταν γερμανικής καταγωγής και ο συνθέτης μεγάλωσε με μητρική γλώσσα τα γερμανικά. Από μικρός έδειξε το ταλέντο του στο πιάνο και σύντομα η οικογένειά του μετακόμισε στη Βιέννη για να λάβει συστηματική διδασκαλία. Εκεί πήρε μαθήματα πιάνου από τον συνθέτη Καρλ Τσέρνυ (Carl Czerny) και σύνθεσης από τον συνθέτη Αντόνιο Σαλιέρι. Το 1822 έδωσε την πρώτη του συναυλία και εντυπωσίασε το κοινό. Στη δεύτερη συναυλία του, το 1823, ανάμεσα στους ενθουσιασμένους ακροατές ήταν και ο Λούντβιχ βαν Μπετόβεν.
Τον Δεκέμβριο του 1823 η οικογένεια Λιστ μετακόμισε στο Παρίσι, επίκεντρο τότε της καλλιτεχνικής και πνευματικής ζωής.Στο Παρίσι γνώρισε πολλές προσωπικότητες του πνευματικού και καλλιτεχνικού χώρου, όπως τους Βίκτωρ Ουγκό, Λαμαρτίνο, Χάινριχ Χάινε, Βιτσέντζο Μπελίνι, Τζοακίνο Ροσίνι, Φρεντερίκ Σοπέν. Οι συνθέτες που θαύμαζε ήταν ο Εκτόρ Μπερλιόζ, ο Φρεντερίκ Σοπέν και ο Νικολό Παγκανίνι. Εκεί επίσης γνώρισε και δέχθηκε επίδραση από τις σοσιαλιστικές ιδέες του Σαιντ-Σιμόν και του Λαμεναί.
Το 1833 στο σπίτι του Φρεντερίκ Σοπέν γνωρίστηκε με την κόμισσα Μαρί ντ΄ Αγκού, η οποία τον ερωτεύτηκε και εγκατέλειψε τον σύζυγό της για να τον ακολουθήσει. Μαζί έζησαν ως το 1844 στην Ελβετία και την Ιταλία και απέκτησαν 3 παιδιά. Εκείνη τη χρονιά το ζευγάρι χώρισε. Αργότερα η κόμισσα έγινε συγγραφέας με το ψευδώνυμο Daniel Stern.
***Ως το 1847 ο Λιστ είχε αποκτήσει τεράστια φήμη ως πιανίστας. Αυτός ήταν μάλιστα που καθιέρωσε τον όρο "ρεσιτάλ" και σε αυτόν οφείλεται εν πολλοίς η συνήθεια να ερμηνεύονται τα σολιστικά έργα χωρίς παρτιτούρα στις συναυλίες. Είχε την ικανότητα να συναρπάζει το κοινό με το εξαιρετικά δεξιοτεχνικό και εντυπωσιακό παίξιμό του, όπως έκανε στο βιολί το ίνδαλμά του, ο Νικολό Παγκανίνι. Από το 1848 ως το 1861 έζησε μόνιμα στη Βαϊμάρη (όπου είχε διοριστεί αρχιμουσικός το 1844), μαζί με τη νέα σύντροφό του Καρολίνα Ιβανόφσκα, εν διαστάσει σύζυγο του Ρώσου πρίγκηπα Ζάιν-Βιτγκενστάιν. Καθώς από το 1847 είχε εγκαταλείψει την καρίερα του πιανίστα για να αφοσιωθεί στη σύνθεση, δραστηριοποιήθηκε πλέον ως αρχιμουσικός δίνοντας πολλές συναυλίες και παράλληλα οργάνωσε την καλλιτεχνική ζωή της πόλης και προσέφερε υποστήριξη σε πολλούς νέους συνθέτες, ένας από τους οποίους ήταν ο Ρίχαρντ Βάγκνερ, ο οποίος παντρεύτηκε την κόρη του Λιστ από την κόμισσα ντ΄ Αγκού, Κόζιμα. Ο Λιστ διηύθυνε τις πρώτες εκτελέσεις έργων του Βάγκνερ, όπως τα Ταγχώυζερ και Ιπτάμενος Ολλανδός. Άλλοι συνθέτες τους οποίους υποστήριξε ήταν οι Αλεξάντρ Μποροντίν,Καμίγ Σαιν-Σανς, Μπέντριχ Σμέτανα. Εκείνη την περίοδο ολοκλήρωσε και κάποια από τα σπουδαιότερα έργα του όπως τα δύο κοντσέρτα για πιάνο και ορχήστρα και τη σονάτα για πιάνο.
****Το 1861 η σύντροφός του Καρολίνα πήγε στην Ιταλία για να ζητήσει από τον πάπα να εγκρίνει το διαζύγιό της με τον πρίγκηπα Ζάιν-Βιτγκενστάιν ώστε να παντρευτεί με τον συνθέτη. Ο Λιστ την ακολούθησε το 1862, για να εμπνευστεί και να γράψει θρησκευτική μουσική. Το ζευγάρι τελικά δεν παντρεύτηκε ποτέ, επειδή αρχικά το Βατικανό δεν έδινε την έγκριση και έπειτα επειδή μετά τον θάνατο του πρώην συζύγου της Καρολίνας η οικογένειά της είχε αντιρρήσεις. Ο συνθέτης τελικά εντάχθηκε στον ιερατικό κλάδο το 1865.
Μετά την ένωση της Αυστρίας και της Ουγγαρίας σε μια Δυαδική Μοναρχία , συνέθεσε την λειτουργία για τη στέψη των αυστριακών αυτοκρατόρων Φραγκίσκου Ιωσήφ και Ελισσάβετ (Σίσσυ) ως βασιλιάδων της Ουγγαρίας στην Εκκλησία Ματτίας στη Βούδα στις 8 Ιουνίου 1867.
Το 1869 διορίστηκε σύμβουλος στη βασιλική αυλή της Ουγγαρίας και από τότε ζούσε εναλλάξ στη Ρώμη, στη Βαϊμάρη και τη Βουδαπέστη, ενώ παράλληλα έκανε περιοδίες. Το 1873 οι Ούγγροι τον ανακήρυξαν εθνικό ήρωα και το 1876 του ανέθεσαν τη διεύθυνση της Μουσικής Ακαδημίας της Βουδαπέστης.
Στις 21 Ιουλίου του 1886 έκανε την τελευταία του δημόσια εμφάνιση σε συναυλία στο Λουξεμβούργο. Έπειτα επισκέφθηκε όπως κάθε χρόνο το Φεστιβάλ του Μπαϊρόιτ. Αντιμετώπιζε προβλήματα υγείας σε όλη τη διάρκεια του ταξιδιού και τελικά πέθανε λίγες μέρες μετά την άφιξή του στο Μπαϊρόιτ, στις 31 Ιουλίου.
Καινοτομίες:
!!! Ο Φραντς Λιστ ήταν εκείνος που επινόησε τον πιανίστα ως σταρ: τον βιρτουόζο που καταλαμβάνει το κέντρο της σκηνής για ένα ολόκληρο βράδυ μπροστά σ’ ένα αφοσιωμένο, λατρευτικό κοινό. Και μόνη η παρουσία του έκανε τις γυναίκες να εκστασιάζονται. Κρατούσαν διάφορα προσωπικά του αντικείμενα , μέχρι καια τις γόπες από τα πούρα του και τις έκρυβαν στο ντεκολτέ τους. Η όλη αυτή λατρεία του κοινού περιγράφηκε ως"Λιστομάνια."Οι ενθουσιώδεις, μέχρι υστερίας επευφημίες τον συνόδευαν σε όλες τις δημόσιες εμφανίσεις του παντού στην Ευρώπη.
Πριν από τον Λιστ, οι πιανίστες έπαιζαν συνήθως ένα μόνο κομμάτι σε μεικτά προγράμματα συναυλιών. Ο Ούγγρος συνθέτης, όμως, δεν επινόησε απλώς το ρεσιτάλ πιάνου. Υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους συνθέτες-πιανίστες όλων των εποχών και άσκησε την πιο σημαντική επιρροή στην εξέλιξη του οργάνου και στο ταξίδι του προς τη σύγχρονη μορφή του.
Ο Λιστ όμως συνήθιζε να προγραμματίζει μουσική άλλων συνθετών στα κοντσέρτα του. Ηταν αυτός που επινόησε επίσης την ιδέα της masterclass: τον δάσκαλο του πιάνου σαν γκουρού που προσείλκυε σπουδαστές απ’ όλο τον κόσμο.
Ο Λιστ λάνσαρε επίσης την ιδέα του διευθυντή ορχήστρας ως περφόρμερ, ως πρωταγωνιστή στις συναυλίες, ενώ καθιέρωσε επίσης τη συνήθεια να παίζουν οι μουσικοί από μνήμης. Πριν από τον Λιστ, το να βάζεις κατά μέρος την παρτιτούρα ήταν σαν να έδειχνες έλλειψη σοβαρότητας. Μετά τον Λιστ, έγινε συνηθισμένο.
Επινόησε επίσης το συμφωνικό ποίημα.
Ο Σοπέν ήταν αυστηρός και απαιτητικός στη δουλειά του: παρουσίασε στον κόσμο ένα επίλεκτο σύνολο θησαυρών, ενώ ο Λιστ έδωσε ένα τεράστιο μωσαϊκό έργων, από αριστουργήματα μορφικής τελειότητας, όπως η Σονάτα σε Σι ελάσσονα, μέχρι κομμάτια τελείως βαρετά και κοινότοπα.
Η σχέση του με τη Μαρί ντ’ Αγκού, με την οποία απέκτησε τρία παιδιά, έγινε πηγή άγριου κουτσομπολιού στα παρισινά σαλόνια προκαλώντας του πολύ άγχος. Πιστεύω όμως ότι, στην πραγματικότητα, η ειλικρίνεια και η ακεραιότητά του ήταν αυτές που τον ώθησαν να μην κρύψει τις εσωτερικές του θύελλες, να ζήσει και να εργαστεί σε δημόσια θέα με όλες τις συνέπειες. Ελάχιστα τον ένοιαζε τι σκεφτόταν ο κόσμος, όσον αφορά τη μουσική ή την ηθική του. Οταν, τριαντάρης, εγκατέλειψε τον δρόμο του περιοδεύοντος βιρτουόζου για να αφοσιωθεί στη σύνθεση και τη διδασκαλία, αρνούμενος να πληρώνεται και ταξιδεύοντας συνήθως σε βαγόνια τρίτης θέσης, ήταν μια συνειδητή απόφαση να εμβαθύνει στη ζωή του και να εξερευνήσει τις πιο θεμελιακές επιθυμίες του.
Εθνικός συνθέτης:
###Ο Λιστ αγαπούσε πολύ τη μουσική των τσιγγάνων της Ουγγαρίας, τη θεωρούσε συνδεδεμένη με τις αναμνήσεις κάθε Ούγγρου και τις ένδοξες μνήμες της πατρίδας του και βάσισε πολλά έργα του σε μελωδίες από λαϊκά τραγούδια και χορούς. Τα πιο διάσημα απ' αυτά είναι οι 19 Ουγγρικές Ραψωδίες για πιάνο, 6 από τις οποίες μεταγράφηκαν αργότερα για ορχήστρα. Άλλα έργα στα οποία επεξεργάζεται υλικό από λαϊκά τραγούδια είναι τα :Ιστορικά Ουγγρικά Πορτραίτα, 5 Ουγγρικά Λαϊκά Τραγούδια για πιάνο και το Ουγγρικό εμβατήριο επίθεσης.
3 σπουδές κοντσέρτου με τίτλο Lamento, La leggierezza, Un sospiro (1848)
2 σπουδές κοντσέρτου με τίτλο Waldesrauschen, Gnomenreigen (1863)
Μεγάλη σπουδή σε 12 ασκήσεις, 1826 και 1837. Εξαιρετικής δυσκολίας για τους πιανίστες της εποχής.
12 Σπουδές υπερβατικής δεξιοτεχνίας (1852) :Είναι η απλοποιημένη μορφή της Μεγάλης Σπουδής, αυτή που παίζεται από τους περισσότερους πιανίστες σήμερα.
6 Σπουδές Παγκανίνι, βασισμένες στα Καπρίτσια για βιολί του Νικολό Παγκανίνι (πλην της La Campanella η οποία είναι βασισμένη στο Δεύτερο Κονσέρτο για βιολί, σε σι ελάσσονα).
Αναγνωρίστηκε από τους Ούγγρους συμπατριώτες του ως ο μεγαλύτερος εθνικός τους συνθέτης, τιμήθηκε επανειλλημένα και ο σπουδαίος σύγχρονός του ποιητής Mihály Vörösmarty έγραψε την "Ωδή στον Λιστ".
@@@ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ:
Θρησκευτική Μουσική - 5 Λειτουργίες, 6 Μεγάλοι Ψαλμοί, ένα Ρέκβιεμ, 2 Ορατόρια. Κοσμική Φωνητική Μουσική - Χορικά και 78 Μελωδίες Ουγγρικές, Γαλλικές και Γερμανικές. Εργα για Ορχήστρα - 12 Συμφωνικά Ποιήματα, 2 Συμφωνίες (του Δάντη και του Φάουστ) και Ενορχηστρώσεις Εργων του για Πιάνο. Εργα για Πιάνο - 2 Κοντσέρτα και το Εργο "Χορός Θανάτου" για Πιάνο και Ορχήστρα, 24 μεγάλες Σπουδές, 12 Σπουδές υπερβατικής ερμηνείας, Σπουδές σε θέματα του Παγκανίνι, "Χρόνια Προσκυνήματος", "Θρησκευτικές και Ποιητικές Αρμονίες", Σονάτα για Πιάνο σε Σι ελάσσων, 19 Ουγγρικές Ραψωδίες, 200 Μεταγραφές για Πιάνο, 100 Φαντασίες και Παραφράσεις πάνω σε θέματα από γνωστές Οπερες. Διασκευές όλων των ειδών και 7 τόμοι με γραπτά (κριτικές, στοχασμοί)
Σε πολλές συνθέσεις του εμπνεύστηκε από λογοτεχνικά έργα. Τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι συμφωνίες του Φάουστ, της οποίας τα τρία μέρη έχουν τα ονόματα "Φάουστ", "Μαργαρίτα", "Μεφιστοφελής", από τους ήρωες του Γκαίτε και Δάντης, που είναι εμπνευσμένη από την Κόλαση του Δάντη, του αγαπημένου του συγγραφέα. Άλλα έργα εμπνευσμένα από την ποίηση είναι οι 6 Consolations για πιάνο, σε ποίηση του Saint- Beuve, οι Θρησκευτικές και ποιητικές αρμονίες για πιάνο, σε ποίηση του Λαμαρτίνου, τα 3 Όνειρα Αγάπης, σε στίχους των Ludwich Uhland (1787-1862) και Ferdinand Freiligrath (1810-1876), τα Σονέτα του Πετράρχη από τη σειρά Χρόνια Προσκυνήματος.
&&& Επισκέφθηκα τον προηγούμενο μήνα το Μουσείο Λιστ στη Βουδαπέστη (Vörösmarty utca 35.) . Παρότι ο Λιστ ποτέ δεν έμεινε κανονικά στην πόλη, νοίκιαζε ένα σπίτι τριών δωματίων, για να δέχεται εκεί τους μαθητές του. Αυτός ο χώρος, που μοιάζει πιο πολύ με κελί μοναχού παρά με ενδιαίτημα πρίγκιπα, στεγάζει σήμερα το μουσείο. Ανάμεσα στα προσωπικά του αντικείμενα υπάρχουν αρκετά πιάνα (ανάμεσά τους δύο Chickering και ένα Bosenforfer)και πολλά πορτραίτα και προτομές του συνθέτη όπως επίσης και του μεγάλου Μπετόβεν τον οποίο είχε γοητεύσει ως νεαρός πιανίστας στη Βιέννη . Στην είσοδο σώζεται η χάλκινη επιγραφή που πληροφορεί τον επισκέπτη στα γερμανικά και τα ουγγρικά για τις ώρες που δέχεται ο συνθέτης(3 με 4 το απόγευμα).
Δημοσίευση στο stixoi.info: 31-07-2012 | |