Γιόζεφ Χάυντν Δημιουργός: daponte, Σταύρος ο "πατέρας" της Συμφωνίας Εκτύπωση από: http://www.stixoi.info [B]Ο Φραντς Γιόζεφ Χάυντν (γερμανικά: Franz Joseph Haydn· 31 Μαρτίου ή 1 Απριλίου 1732 – 31 Μαΐου 1809) (αναφέρεται και γράφεται και ως Χάυδν), ήταν Αυστριακός συνθέτης, ένας από τους σημαντικότερους της κλασικής εποχής της μουσικής. Θεωρείται ο "πατέρας" της συμφωνίας και του κουαρτέτου εγχόρδων. Το έργο του περιλαμβάνει κυρίως οργανική μουσική — συμφωνίες και μουσική δωματίου — καθώς και φωνητικά έργα στα οποία περιλαμβάνονται κωμικές και δραματικές όπερες. [/B]
Ο Φραντς Γιόζεφ Χάυδν γεννήθηκε στις 31 Μαρτίου 1732 στο Ροράου, ένα χωριό της Αυστρίας, στα σύνορα με την Ουγγαρία. Ήταν το δεύτερο από τα 12 παιδιά του αμαξοποιού Ματίας Χάυδν και της υπηρέτριας Άννας Μαρίας Κόλερ. Συμμετείχε στη χορωδία του σχολείου και γρήγορα ξεχώρισε για τη φωνή του, ενώ έμαθε να παίζει διάφορα όργανα. Του έλειπε, όμως, η οικογενειακή θαλπωρή και -όπως έλεγε αργότερα- «έτρωγε πολλές βουρδουλιές, παρά φαγητό». Στο σπίτι του δεν ξαναγύρισε, παρά μόνο για σύντομες επισκέψεις.
Σε ηλικία επτά ετών, ο Γιόζεφ Χάυδν γίνεται μέλος της παιδικής χορωδίας στον καθεδρικό ναό του Αγίου Στεφάνου στη Βιέννη, χάρη στη γνωριμία του θείου του με τον διευθυντή της Γκέοργκ Ρόιτερ, διακεκριμένο συνθέτη εκκλησιαστικής μουσικής εκείνο τον καιρό. Παραμένει εσώκλειστος στο Κάπελχάους, ένα παλιό και χωρίς ανέσεις κτίριο, όπου διαβιούσαν οι μικροί χορωδοί.
Οι πολλές υποχρεώσεις της χορωδίας καθιστούσαν προβληματική τη μουσική εκπαίδευση των παιδιών. Ο Χάιδν μελετούσε μόνος του όσο μπορούσε. Μυήθηκε στα έργα των μεγάλων συνθετών κι έμαθε λατινικά. Ήταν, εν πολλοίς, ένας αυτοδίδακτος μουσικός.
[B] Ο Χάυδν προμηθευόταν περούκες από το κομμωτήριο του Γιόχαν Πέτερ Κέλερ στο κέντρο της Βιέννης, γιατί «Η περούκα κάνει τον άνδρα», σύμφωνα με τις επικρατούσες αντιλήψεις της εποχής του. Σύντομα άρχισε να παραδίδει μαθήματα πιάνου στην κόρη του Κέλερ, Άννα Μαρία. Στο σπίτι των Κέλερ γνώρισε τη μικρότερη αδελφή της, την Τερέζα, και μεταξύ τους αναπτύχθηκε ένας κρυφός έρωτας. Ο Χάυδν ήταν έτοιμος να τη ζητήσει σε γάμο, αλλά η Τερέζα ήταν έτοιμη να αφιερωθεί στον Θεό.
Έτσι, ο Χάυδν αποφάσισε να παντρευτεί την Άννα Μαρία, από την υποχρέωση που ένοιωθε προς τον πατέρας της. Ένας άλλος βιογράφος του υποστήριξε ότι Χάυδν δεν είχε αγγίξει ποτέ του γυναίκα μέχρι τα 28 του. Κουβαλούσε ένα κόμπλεξ κατωτερότητας, καθώς θεωρούσε ότι ήταν άσχημος, κακοφτιαγμένος, κοντόχοντρος και το σκούρο δέρμα του απωθούσε τις γυναίκες. Δέχθηκε να κάνει γυναίκα του την Άννα Μαρία, ευρισκόμενος σε κακή ψυχολογική κατάσταση, από την άρνηση της Τερέζας.
Ο γάμος του σύντομα θα αποδειχθεί αταίριαστος και γεμάτος προβλήματα. Η Άννα Μαρία ήταν ψυχρή, αυταρχική και θρησκόληπτη, περιφρονούσε τη μουσική του και αγαπούσε τη μεγάλη ζωή, τα ακριβά κοσμήματα και ό,τι κολάκευε την εμφάνισή της. Ο Χάυδν αναγκαζόταν να δανείζεται για να εκπληρώνει τις υποχρεώσεις της συζύγου του.
Την έλλειψη ευτυχίας εντός του εγγάμου βίου μαρτυρούν διάφορα τεκμήρια και επιστολές του συνθέτη. Η κυρία Χάιντν- τρία χρόνια μεγαλύτερη από το σύζυγό της- δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ιδιαιτέρως ευχάριστη γυναίκα και, το χειρότερο, δεν έδειχνε κανένα ενδιαφέρον για τη μουσική. «Δεκάρα δε δίνει για το αν ο άνδρας της είναι καλλιτέχνης ή μπαλωματής» σχολίαζε ο ίδιος ο Χάιντν. Σύμφωνα, δε, ορισμένους μουσικούς της Ορχήστρας του, η κυρία Χάιντν, εμφορούμενη από σαδιστική πρόθεση, διασκέδαζε με το να χρησιμοποιεί τα χειρόγραφα του συνθέτη σαν…αυτοσχέδια εργαλεία κομμωτικής ή σαν πετσέτες για τα πιατικά της!
Μη αντέχοντας τα καμώματά της κι επειδή δεν μπορούσε να του χαρίσει ένα παιδί, εύρισκε παρηγοριά στις αγκαλιές εφήμερων ερωμένων. [/B]
[B][I] Ορόσημο στην καλλιτεχνική σταδιοδρομία του Χάυντν, καθώς το 1761 βρίσκει μόνιμη εργασία στο παλάτι του πρίγκιπα Εστερχάζυ (Paul Anton Eszterházy), το οποίο μεταξύ άλλων περιλαμβάνει ένα θέατρο όπερας και δύο μεγάλα δωμάτια μουσικής. Ο Χάυντν είναι υπεύθυνος όχι μόνο για την σύνθεση της μουσικής και την διεύθυνση της ορχήστρας, αλλά και για την εκπαίδευση των μουσικών και την συντήρηση ακόμη των οργάνων.
Στην υπηρεσία των Εστερχάζι – μιας από τις πλουσιότερες και τις πλέον ισχυρές οικογένειες της Αυστριακής Αυτοκρατορίας- ο Χάιντν παρέμεινε 30 χρόνια καθώς τόσο ο Πάουλ όσο και ο διάδοχός του Νικολάους(Miklos)ήταν εξαιρετικά φιλόμουσοι . Οι αρμοδιότητές του ήταν πολλές: φρόντιζε για τους μουσικούς της Αυλής, διηύθηνε την ορχήστρα, διασκεύαζε και διηύθηνε παραστάσεις όπερας, συμμετείχε σε σύνολο μουσικής δωματίου και, φυσικά, συνέθετε πλήθος έργων.Σε αυτό το διάστημα καταγράφεται και η ανάπτυξη της φιλίας του Χάυντν με τον Μότσαρτ, του οποίου το έργο άσκησε σημαντική επίδραση στον Χάυντν. Στα σημαντικότερα έργα αυτής της περιόδου συγκαταλέγονται οι συμφωνίες του Παρισιού (1785-1786), η συμφωνία του Αποχαιρετισμού (αρ. 45) καθώς και αρκετές σονάτες για πιάνο και κουαρτέτα εγχόρδων.
Σταδιακά, η φήμη του άρχιζε να εξαπλώνεται σε ολόκληρη την Αυστρία, τη Γερμανία και την Ιταλία.
Ιδιαίτερη επιτυχία γνώρισε, εξάλλου, στη διάρκεια των δύο ταξιδιών του στο Λονδίνο στις περιόδους 1791-1792 και 1794-1795.[/B][/I]
Χάυντν και Μότσαρτ:
- Ο Μότσαρτ ήταν είκοσι τέσσερα χρόνια νεότερος από τον Χάυντν και έτρεφε γι΄ αυτόν βαθύ σεβασμό. Τον αποκαλούσε «πατέρα της συμφωνίας και του κουαρτέτου» και του αφιέρωσε έξι δικά του κουαρτέτα.("Ο Χάυντν με έμαθε να γράφω κουαρτέτα"). Η φιλία τους και ο θαυμασμός του ενός για τον άλλο, είχαν σαν αποτέλεσμα μια αλληλεπίδραση, κυρίως σε ό,τι αφορά τα κουαρτέτα εγχόρδων, τόσο δημιουργική, ώστε να χαρακτηρίζεται από τις πιο εντυπωσιακές στην ιστορία της μουσικής.
-Ο Χάυντν σ΄ ένα γράμμα στο Λεοπόλδο Μότσαρτ γράφει: «Σαν έντιμος άνθρωπος μπορώ να σας διαβεβαιώσω ενώπιον του Θεού, πως ο γιος σας, απ' ό,τι ξέρω, είναι ο μεγαλύτερος συνθέτης της εποχής μας». & αλλού(για τον Β.Α. Μότσαρτ): «Σύντομα τα έθνη θα δίνουν μάχες για να αποκτήσουν αυτό το κόσμημα».
Χάυντν και Μπετόβεν:
Ο Χάυδν υπήρξε δάσκαλος του Μπετόβεν το 1792. Εκτιμούσε ιδιαίτερα τον μαθητή τους και αποδείχτηκε προφητικός όταν δήλωνε: «Αυτός ο νεαρός θα γίνει μια μέρα ένας από τους μεγαλύτερους συνθέτες της Ευρώπης και θα είμαι περήφανος που θα του μιλώ ως δάσκαλός του». Αντιθέτως, ο Μπετόβεν, γνωστός για την αλαζονεία του, δεν τον εκτιμούσε ιδιαίτερα ως δάσκαλό του. «…Δεν έμαθα τίποτα από αυτόν» είπε κάποτε σε μια ομήγυρη. Οι βιογράφοι του Χάυδν δίνουν κάποιο δίκιο στον Μπετόβεν, γιατί τον καιρό της μαθητείας τους ο Χάυδν ήταν ένας πολυάσχολος μουσικός, κινούμενος μεταξύ Λονδίνου και Βιέννης κι ένας περιστασιακός δάσκαλος, μη έχοντας αναπτύξει ένα δικό του σύστημα διδασκαλίας.
[I]- Ο Χάυντν υπήρξε φύση χαρούμενη κι αισιόδοξη ενώ η αίσθηση του χιούμορ δεν τον εγκατέλειψε ποτέ. Χαρακτηριστικό ένα επεισόδιο χρονολογούμενο το 1805: επ΄ευκαιρία των επικείμενων 73ων γενεθλίων του Χάιντν, προγραμματίζονταν λαμπροί εορτασμοί τους οποίους, εντούτοις, ο συνθέτης δεν ήταν σε θέση να παρακολουθήσει λόγω προβλημάτων υγείας. Στο πλαίσιο αυτό, κυκλοφόρησαν φήμες ότι είχε ήδη πεθάνει. Προγραμματίστηκε μάλιστα – εν είδει μνημοσύνου- η παρουσίαση του μοτσάρτειου «Ρέκβιεμ» στο Παρίσι. Μόλις ο Χάιντν το έμαθε, γέλασε και σχολίασε: «Τι καλοί άνθρωποι! Τους χρωστώ βαθειά ευγνωμοσύνη για την τιμή! Τι κρίμα που δεν έχω χρόνο να ταξιδέψω στο Παρίσι προκειμένου να διευθύνω ο ίδιος το έργο!».
-Στη διάρκεια της ζωής του, πάντως, καίτοι συνηθισμένος σε τιμές και δόξες από τους ανώτατους άρχοντες,ο Χάιντν ουδέποτε απαρνήθηκε την ταπεινή καταγωγή του. «Συγχρωτίστηκα με Αυτοκράτορες, Βασιλείς και πολλούς σπουδαίους ανθρώπους κι άκουσα πολλά κολακευτικά λόγια από αυτούς» συνήθιζε να λέει. «Παρόλ΄αυτά, ποτέ δεν αισθάνθηκα οικεία μαζί τους. Προτιμώ να είμαι κοντά σε ανθρώπους της σειράς μου…» [/I]
[B] -Κατά την εισβoλή του Ναπολέοντος, η Βιέννη βομβαρδίστηκε και μια βόμβα έπεσε κοντά στο σπίτι του Χάυντν. Ο Μέγας Ναπολέων, θερμός θαυμαστής του Χάυντν, τελικά εγκατέστησε τιμητικό φρουρό έξω από το σπίτι του. Μία στιγμή ευχάριστης ανάπαυλας έζησε ο Χάυντν όταν ένας Γάλλος αξιωματικός, αφού εκδήλωσε τον θαυμασμό του για την μουσική του, τραγούδησε την άρια από την Δημιουργία, που όπως λέγεται έκανε τον συνθέτη να κλαίει από χαρά.
Ο Χάυντν πέθανε λίγες μέρες αργότερα, εβδομήντα επτά ετών, στις 31 Μαΐου 1809, τη χρονιά που γεννήθηκε ο Μέντελσον, βαριά άρρωστος, τρία χρόνια μετά τον λατρεμένο του αδελφό Μίκαελ, δοξασμένος, αγαπητός, σεβαστός, έχοντας ζήσει μια πλούσια σε εμπειρίες και προκλήσεις ζωή. Στον δημόσιο ενταφιασμό του, μέλη του γαλλικού στρατού ενώθηκαν με τους πολιτοφύλακες της Βιέννης για να σχηματίσουν μία γραμμή μπροστά από τη σορό. Η πολιτιστική ελίτ της Βιέννης και υψηλόβαθμoι Γάλλοι αξιωματικοί απέτισαν φόρο τιμής στην ιδιοφυία που προσέφερε τόσα πολλά.
Μετά από πολλές περιπέτειες και μετακινήσεις η σωρός του το 1932 τοποθετήθηκε τελικώς σε Μαυσωλείο στο Άϊζενστατ. Εκεί που από το 1986 ένα σπουδαία οργανωμένο διεθνές φεστιβάλ τιμά τη μνήμη του και εκεί που κατά τη διάρκεια του 2009 θα παιχτούν εκατοντάδες έργα Μουσικής Δωματίου, στην περίφημη αίθουσα Χάυδν του παλατιού των Εστερχάζυ. [/B]
[I]Ο Χάυντν το 1797 προσέφερε στο αυστριακό έθνος το τραγούδι Gott erhalte Franz Den Kaiser (Ο Θεός σώζει τον αυτοκράτορα Φραγκίσκο), που αποτέλεσε για περισσότερο από έναν αιώνα αφ' ενός μεν τον εθνικό ύμνο της αυστριακής μοναρχίας, αφ' ετέρου το πατριωτικό τραγούδι Deutschland, Deutschland uber alles (Γερμανία, Γερμανία υπεράνω όλων) στη Γερμανία. Η ίδια μουσική ψάλλεται σήμερα ως προτεσταντικός ύμνος, με ποικίλους τίτλους, στις αγγλόφωνες χώρες. Το τραγούδι αγαπήθηκε τόσο πολύ ώστε ο Χάυντν, αποφάσισε να το χρησιμοποιήσει ως θέμα για παραλλαγές σε ένα από τα περιφημότερα κουαρτέτα του, το Αυτοκρατορικό Κουαρτέτο, έργο 76, αριθμός 3. [/I]
Δημοσίευση στο stixoi.info: 01-04-2020 | |