Περί δημοκρατίας και άλλων "δεινών" (δοκίμιο)

<head ><meta HTTP-EQUIV=Content-Type CONTENT="text/html; charset=utf-8"><html><head><meta HTTP-EQUIV="Content-Type" CONTENT="text/html; charset=utf-8"><title>Περί δημοκρατίας και άλλων "δεινών" (δοκίμιο)</title></head><table width=100%><td width=100% valign=top><p><b>Περί δημοκρατίας και άλλων "δεινών" (δοκίμιο)</b><p>Δημιουργός: Venceremos<p><i> </i><p>Εκτύπωση από: http://www.stixoi.info<p>Τι είναι δημοκρατία; Για να διατυπώσει κανείς μία τεκμηριωμένη απάντηση στο εύληπτο αυτό ερώτημα θα μπορούσε να αναλωθεί σε πλείστους στείρους λεκτικούς σχηματισμούς, αναλύοντας έννοιες, εντρυφώντας στην ιστορία των λαών και των πολιτευμάτων, ανασύροντας πιθανώς παραδείγματα από τα έγκατα της ιστορίας και προσπαθώντας να τα παραλληλίσει με τη σημερινή πραγματικότητα.<br />
Είναι, αλήθεια, όμως, στις μέρες μας επίκαιρο το ερώτημα «τι είναι δημοκρατία» ή μήπως είναι περισσότερο ακριβές να διερωτάται κανείς αν οι πολίτες που απολαμβάνουν στην καθημερινότητά τους κάθε της έκφανση, είναι πράγματι άξιοι των προνομίων που αυτή παρέχει; <br />
Η συζήτηση αυτή έχει νόημα φυσικά, μόνο αν μιλάμε για εδραιωμένα και για χρόνια σταθερά δημοκρατικά πολιτεύματα. Ειδάλλως, για πολίτες που ζουν υπό καθεστώτα μοναρχίας ή ολιγαρχίας, χαρακτηριστικό των οποίων είναι τις περισσότερες φορές η ανελευθερία και όχι σπάνια η βία και η τρομοκρατία, τέτοιοι προβληματισμοί είναι μάλλον περιττοί. Είναι, άλλωστε, εντελώς σαφές πως η έννοια της δημοκρατίας και όσα προκύπτουν όπου αυτή είναι ακλόνητα εγκαθιδρυμένη, μπορεί να αμφισβητείται και να διαπραγματεύεται μόνο από πολίτες που ζουν χωρίς περιορισμούς και δεν αντιμετωπίζουν αντικειμενικά προβλήματα όπως για παράδειγμα η έλλειψη ελευθερίας έκφρασης.<br />
Στις μέρες μας και στον τόπο τον οποίον ζούμε, τα καθεστώτα, οι διεθνείς συνθήκες και το κοινοτιστικό πλαίσιο που παρέχει η Ένωση κρατών και λαών της Ευρώπης, διασφαλίζει ένα υγειές δημοκρατικό πλαίσιο μέσα στο οποίο μπορεί κανείς και να εκφράζεται ελεύθερα και να αμφισβητεί. Άλλωστε, η εποχή μας, παρά τα όποια προβλήματα διαιωνίζει ακόμη άλυτα, προσφέρει, περισσότερο από κάθε άλλη, τη δυνατότητα στους πολίτες να κριτικάρουν το θεσμικό πλαίσιο που διέπει τις ίδιες τους τις ζωές, ακόμη κι αν δεν είναι σε θέση να το μεταβάλουν. Αυτό, αναμφίβολα αποτελεί ένα μεγάλο προνόμιο της δημοκρατίας.<br />
Φευ, οι περισσότεροι πολίτες έχουν την αίσθηση πως υπό τη σκέπη της δημοκρατίας έχουν μονάχα προνόμια. Μακρινή ανάμνηση αποτελεί, προφανώς, το γεγονός ότι πίσω και δίπλα στα προνόμια που παρέχει ένα δημοκρατικό περιβάλλον, έχουν και οι ίδιοι υποχρεώσεις και δη σημαίνουσες. <br />
Το ζήτημα, βέβαια, δεν είναι ποιες υποχρεώσεις προκύπτουν για τους πολίτες εν καιρώ δημοκρατίας. Αυτά είναι ζητήματα που ορίζονται από το σύνταγμα κάθε χώρας όσο και -για την περίπτωση των Ευρωπαίων- από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα, που εδώ και καιρό ταλαιπωρεί τους πολίτες των 25 (πλέον 27) με τη σύνταξη, θεμελίωση και εφαρμογή τους.<br />
Ανελλιπώς κάθε χρόνο τα τελευταία 33 χρόνια, η Ελλάδα γιορτάζει. Κάθε χρόνο την ίδια ημέρα πλήθος πολιτικών και άλλων «λαμπερών» ανθρώπων συρρέουν στο Προεδρικό Μέγαρο, προκειμένου να γιορτάσουν την ημέρα της Δημοκρατίας για τη Χώρα μας, να συγχαρούν εαυτούς για την εδραίωση και κυρίως τη διατήρησή της, να θυμηθούν -κάποιοι- τις σκοτεινές στιγμές του Έθνους, να ξεσκονίσουν τις μαύρες σελίδες μιας πνιγηρής στρατοκρατίας, να εξάρουν το σθένος των παλαιότερων που απετίναξαν ζυγούς, βασανιστήρια, εξορία, φίμωση, να πιουν ένα ποτήρι στη μνήμη όσων παλικαρίσια έσβησαν σε υγρά κελιά, στη Γυάρο, στη Μακρόνησο, στη Σολωμού…<br />
Ατέλειωτες, ταυτόχρονα, και οι εθνικές επέτειοι, σήμα κατατεθέν του πατριωτισμού μας, υπογραμμίζουν κάθε χρόνο, χωρίς ακροατήριο, τη σημασία της λευτεριάς και της δημοκρατίας, έννοιες σπουδαίες και μεγάλες αλλά παρωχημένες πια για τη γενιά μας. Αυτή η γενιά, που γεννήθηκε λεύτερη με μόνο ψήγματα ηρωισμών αραδιασμένων άτσαλα σε στέρφα βιβλία, να τη φωτίζουν.   <br />
Πώς ν’ αξίζει κανείς μας τη δημοκρατία που απολαμβάνει; Εμείς, οι νεότεροι, δεν έχουμε ιδέα τι είναι «μη δημοκρατία». Και οι παλιότεροι φαίνεται λησμονήσαν το ακριβώς αυτό. Θεωρήσαμε όλοι μας ως δεδομένο αυτό που έχουμε. Κι εμείς μεν, η «νέα γενιά», μόνο απ’ τα αποσπάσματα των σχολικών βιβλίων διαβάζουμε τις αντίστοιχες έννοιες, οι δε παλαιότεροι, βολεύτηκαν πρώτα γύρω από το σοσιαλιστικό μανδύα κι έπειτα, δίχως να το καταλάβουν εξοβελίστηκαν στο ανάθεμα του χειρότερου καπιταλισμού, αυτού που μετρική μονάδα έχει το «καλάθι της νοικοκυράς». Ούτε λόγος για τον πολίτη. Τον ένα και μοναδικό. Τον πολίτη-μονάδα που το χαρακτηρισμό του και μόνο, πολίτης, δεν έχει ακόμη αποκρυσταλλώσει. <br />
Πώς όμως; Το πνεύμα μας έχει καταλαγιάσει και οι ποιητές μας μιλάνε μοναχά γι’ αγάπες ατελείς και πάθη σκοτεινά. Οι πολιτικοί μας ανακυκλώνονται σε αντιπολιτευτικές και εσωκομματικές προστριβές ασημαντότητας. Οι δάσκαλοί μας δεν έχουν όραμα και ξοδεύονται στις σελίδες των εγχειριδίων τους. Τα βιβλία μας γράφουν την ιστορία μας σαν προσευχή που λέξη δεν πρέπει να ξεχάσεις γιατί θα μπερδευτείς. Ιστορία ενός άλλου λαού, φαίνεται είναι και όχι δική μας, μεγαλώνουμε ανιστόρητοι δίχως προσανατολισμό. Οι μανάδες μας γίνανε καριερίστες και οι πατεράδες μας, του Πολυτεχνείου η γενιά, ξεχάστηκαν στον ωχαδελφισμό. Οι πατέρες της Εκκλησίας μάς καλούν κοντά τους όπως είμαστε, όπως-όπως, ως ψηφοθήρες σε μια χώρα που επιμένει, σε πείσμα των καιρών και των Ενώσεων, να μας προσφέρει βορά σ’ ένα ξεπερασμένο τριφασικό πανηγύρι: Πατρίς-Θρησκεία-Οικογένεια. Κι εμείς; Ανήμποροι; Όχι! Δεθήκαμε στο άρμα της εξέλιξης, παιδιά της τεχνολογίας και χωρίς τέλος στροβιλιζόμαστε στο τίποτα.<br />
Τι είναι, λοιπόν, η δημοκρατία, αν εμείς που την απολαμβάνουμε δεν έχουμε καμία απολύτως ιδέα περί τίνος πρόκειται;<br />
Οι Έλληνες, εδώ και αιώνες προβάλλουμε τον πολιτισμό μας. Την Ακρόπολη, τον Παρθενώνα, την Παλιά Αγορά, τους Δελφούς, την Επίδαυρο, το χρυσό αιώνα του Περικλή. Εκεί μείναμε. Η χώρα του πολιτισμού είναι απολίτιστη σήμερα και «τρέφεται» με τον πολιτισμό μιας πάλαι ποτέ λαμπρής εποχής. Τι είναι η δημοκρατία; Όχι, η δημοκρατία δεν είναι πολίτευμα ούτε καθεστώς. Η δημοκρατία είναι ο πολιτισμός που έχουμε ως Έθνος και που κρατά ο καθένας μέσα του. Η δημοκρατία είναι πολιτική ιδεολογία. Η δημοκρατία είναι ένα πολιτικό σύστημα πεποιθήσεων, είναι ένα σύνολο πολιτικών ιδεών προσανατολισμένων στη δράση, είναι μια κοσμοθεώρηση που δεν έχει εφαρμογή σε ταξικά συστήματα, είναι μια ιδέα που πρέπει να μας δημιουργεί το αίσθημα συλλογικής ταυτότητας, ένα δόγμα που καλύπτει όλες τις εκφάνσεις της ζωής αξιώνοντας να του αναγνωρίζεται το μονοπώλιο της αλήθειας. <br />
Στην πραγματικότητα, η δημοκρατία δεν είναι τίποτα από τα παραπάνω όταν εμείς, οι ίδιοι οι πολίτες δεν είμαστε ώριμοι να ζούμε μέσα σ’ αυτή, δεν είμαστε άξιοι να την απολαμβάνουμε. <br />
Πάνω απ’ όλα, η δημοκρατία προϋποθέτει πολίτες συνειδητοποιημένους για την έννοια και την εφαρμογή της. Πολίτες συνειδητοποιημένους για την ίδια τη θέση τους. Τι είμαστε, όμως; Έχουμε συναίσθηση της αξίας της δημοκρατίας και της αξίας της δικής μας ως πολιτών μέσα σε αυτή; Προφανώς, οι απόψεις είναι εντόνως αντικρουόμενες. Θα υποστηρίζω το ένα άκρο της διαπραγμάτευσης αυτής: ελάχιστοι σήμερα οι πολίτες στη χώρα τούτη που επαξίως θα μπορούσαν να θεωρηθούν κοινωνοί της δημοκρατίας. Ανένταχτοι συνήθως στο σύστημα που περιέγραψα, άνθρωποι μάλλον του περιθωρίου, ίσως μοναχικοί, ρομαντικοί στοχαστές, καρικατούρες αλλοτινών εποχών, οπισθοδρομικοί κατ’ άλλους. Όσοι σήμερα μιλούν για σεβασμό, ισότητα, αδελφοσύνη, αλληλεγγύη θεωρούνται ξεπερασμένοι. Άνθρωποι που ζουν με το όραμα της ανιδιοτέλειας και με σύνθημα «όλοι διαφορετικοί όλοι ίσοι», που έχουν πίστη στους θεσμούς και στους Νόμους και εμπιστεύονται τις τύχες τους σε καρεκλοκένταυρους που νομοθετούν με συστήματα Πυθίας και σε ερμηνευτές των Νόμων κατά πώς βολεύει.<br />
Το ιδανικό; Πώς είναι ένας πολίτης που δικαιούται να μιλά -ακόμη και στη φαινομενικά δημοκρατική αυτή χώρα- για δημοκρατία, που μπορεί να θεωρηθεί άξιός της;<br />
Ας αντιστρέψουμε το ερώτημα και ας σκεφθούμε μερικά ασήμαντα, ίσως, παραδείγματα από την καθημερινότητά μας:<br />
Πολίτες άξιοι της δημοκρατίας Νο1: 1991. Τα ελληνικά σύνορα ανοίγουν διάπλατα για να υποδεχθούν τα Βαλκάνια. Η Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών γίνεται γκέτο των Βαλκανίων με χιλιάδες οικονομικούς μετανάστες να συρρέουν στα μήκη και τα πλάτη της αναζητώντας μια καλύτερη τύχη. Πρώτη αντίδραση: ξενοφοβία κι ένας υποβόσκων ρατσισμός που ακόμη δεν έχει βρει την έκφραση και του εκφραστές τους. Πλείστοι οι μετανάστες, πλείστα και τα εγκλήματα. Ανήλικος χωρικός της ελληνικής υπαίθρου εφαρμόζει το όδοντα αντί οδόντος, παίρνει το νόμο στα χέρια του και εκτελεί ένα νεαρό Αλβανό που τον είχε κλέψει. Ο εκφραστής, ο ρατσισμός… Έξω από τα δικαστήρια αποθεώνεται ως ήρωας. Η έκφραση. Είναι τέτοιες οι λαϊκές επευφημίες που δεν τιμωρείται ποτέ. Με καθυστέρηση 10 ετών, η ελληνική πολιτεία εκδίδει τον πρώτο νόμο πλαίσιο για τους μετανάστες με εισπρακτικό κυρίως χαρακτήρα. Ευνοούνται «δημοκράτες» εργοδότες, «δημοκράτες» γραφειάδες (γραφεία εξυπηρέτησης των μεταναστών για τη νομιμοποίησή τους έναντι αδρών αμοιβών), «δημοκράτες» συνοριοφύλακες που χτίζουν βίλες στο Φιέρι και το Κόρσε, «δημοκράτες» Έλληνες διπλωματικοί υπάλληλοι που κοστολογούν με 1500 δολάρια την ανάγκη.<br />
Πολίτες άξιοι της δημοκρατίας Νο2: Απλούστερο παράδειγμα, απλούστερη αλλά τεράστια κάστα: Δημόσιοι υπάλληλοι όλων των εποχών. Ά-ξεστοι, α-παίδευτοι, α-διάφοροι, α-γενείς, στερητικά όλα τα «α». Άνθρωποι της «ρεμούλας» και του «γρηγορόσημου», δεν έχουν σεβασμό για ίσους πολίτες, δεν αντιμετωπίζουν ως ίσους όλους τους πολίτες οι λειτουργοί του νόμου και του πολιτεύματος, οι «υπηρέτες» κατ’ ουσία των πολιτών, σπιλώνουν οι ίδιοι αυτοί το όνομα του θεσμού που υπηρετούν. Οποίο παράδοξο…   <br />
Πολίτες άξιοι της δημοκρατίας Νο3: Από τις ιστορίες απλής καθημερινής πραγματικότητας: Η γενιά μου λείπει. Βρισκόμαστε σ’ άλλη εποχή ή σ’ άλλη χώρα. Τα σχολειά μας γέμισαν με μετανάστες. Δεν τους κάνουμε παρέα. Τους εξοστρακίζουμε ως αρχαίοι δημοκράτες. Οι ηλικιωμένοι είναι «γέροι» και «γριές» και όχι απόμαχοι της ζωής. Δε σηκωνόμαστε ποτέ απ’ τη θέση μας στα μέσα μαζικής μεταφοράς. Δε μεριάζουμε για να περάσει ο ανήμπορος και είναι πιθανό να χλευάσουμε ένα άτομο με ειδικές ανάγκες. Σπρώχνουμε στην ουρά κι αν μπορούμε παίρνουμε και τη σειρά του άλλου. Δεν περνάμε «γριές» απέναντι στο φανάρι, αντιμιλάμε στους γονείς και τους καθηγητές μας, θεωρούμε όλο τον κόσμο κτήμα και δορυφόρο μας. Τα έχουμε όλα. Και δεν έχουμε τίποτα!<br />
Πολίτες άξιοι της δημοκρατίας Νο4: Επαγγελματίες πια αδιαφορούμε για τα πάντα. Σημασία έχει η καριέρα και η επιτυχία. Γι’ αυτό σπουδάσαμε, γι’ αυτό παλεύαμε, αυτό μάθαμε. Θα αδικήσουμε και τις νύχτες ήσυχοι θα κοιμόμαστε με όνειρο την προαγωγή και την αύξησή μας χωρίς όρους και όρια.<br />
Ποιος είναι λοιπόν ο πολίτης που μπορεί να θεωρείται άξιος της δημοκρατίας; Πιθανώς στο ερώτημα αυτό να πρέπει… «να κάνει η μάνα». Η ιστορία είναι η μνήμη των λαών. Ας ξεκινήσουμε από ‘κει. Ας φτιάξουμε επιτέλους πολίτες με μυαλά ανοικτά. Ας μάθουμε στα παιδιά την ιστορία αυτού του Έθνους και των Εθνών. Η Πόλη και Αγιά Σοφιά δε θα γίνουν ελληνικά γιατί ποτέ δεν ήταν. Οι Τούρκοι δεν είναι απολίτιστοι μακελάρηδες των λαών και η Ελλάδα δεν πήγε μπροστά όχι γιατί είχε 400 χρόνια σκλαβιά, 100 αναταραχές, 4 Κατοχή, 4 εμφύλιο, και 7 δικτατορία. Ίσως να μην πήγε μπροστά γιατί -της δημοκρατίας επιταγή- σκλαβώθηκε στο δικομματισμό 115 χρόνια τώρα και στη μιζέρια τόσα κι άλλα τόσα. Ο πολιτισμός μας δεν μπορεί να είναι μόνο οι πέτρες της Ακρόπολης και οι αναφορές μας στον Περικλή. Ο πολιτισμός είναι μια ύλη ζωντανή που οφείλει να ζει μέσα μας. Η «Αγωγή του Πολίτη» δεν μπορεί να είναι σχολικό μάθημα που μας διδάσκει το Σύνταγμα και τους Νόμους. «Αγωγή» και «Πολίτης» πρέπει να αποτελούν το αλφαβητάρι κάθε μαθητή απ’ τα πρώτα σχολικά του χρόνια. «Αξιοπρέπεια», «Λευτεριά», «Σεβασμός», «Ισότητα» πρέπει να είναι το «Ω» κάθε μαθήματος και κάθε γονεϊκής νουθεσίας. <br />
Η δημοκρατία πηγάζει από μέσα μας και είναι συνάρτηση όλων των παραπάνω μεγάλων, σπουδαίων και -δυστυχώς- απουσών εννοιών από την καθημερινή πραγματικότητά μας. Κι αν θέλουμε -αν μας απασχολεί η συζήτηση αυτή- να είμαστε άξιοι πολίτες της δημοκρατίας, πρέπει πρώτα να είμαστε Πολίτες με όλα όσα αυτό γραπτώς και αγράφως συνεπάγεται και Άνθρωποι με την αυθεντική έννοια του όρου: να κοιτάζουμε ψηλά, εκεί όπου οι έννοιες αυτές είναι ακόμη αλώβητες και ζωντανές.  <br />
<p>Δημοσίευση στο stixoi.info: 10-04-2007</td><td valign=top></td></table><br />