| |
Μαρτυρολογιο
Η δίκη του Ν. Χατζηγιάννη ήταν η εκδίκηση της Ιστορίας απέναντι στους βασανιστές της χούντας, µα πρωτίστως ένας θρίαµβος της µνήµης απέναντι στη λήθη.
Η ιστορία
«Πιάσε το µολύβι και γράφε», πρόσταζαν τον Νάντη Χατζηγιάννη οι ασφαλίτες τής χούντας. Είχε προηγηθεί η δολοφονία τού συντρόφου του οικοδόµου Γιάννη Χαλκίδη, στις 5 Σεπτέµβρη 1967, στο µπλόκο τής Ασφάλειας που είχε αφηνιάσει µετά την ανατίναξη κολόνας τής ΔΕΗ από το «Πατριωτικό Μέτωπο». Η ενέργεια είχε χαλάσει τη φιέστα των εγκαινίων στη Διεθνή Έκθεση που βυθίστηκε στο σκοτάδι.
Ο Χατζηγιάννης πήρε µολύβι και χαρτί το 2006, όταν ο συνταξιούχος χωροφύλακας Αντώνης Λεπενιώτης του έκανε µήνυση για «συκοφαντική δυσφήµηση», καθώς, όταν το 2004 ήρθαν πρόσωπο µε πρόσωπο σε λεωφορείο της Άνω Τούµπας, ο Χατζηγιάννης τον αποκάλεσε «δολοφόνο του Χαλκίδη, βασανιστή, φασίστα». Η µήνυση «ανάγκασε» τον Χατζηγιάννη να κάνει ό,τι δεν κατάφεραν τα βασανιστήρια. Έπιασε µολύβι και χαρτί και έγραψε το βιβλίο «Τι έχεις µ’ αυτόν;». Μόνο που αυτή τη φορά δεν τον έδερνε κανένας.
Το γεγονός είναι ακατανόητο για την πλευρά Λεπενιώτη και τους δικηγόρους του. Το κεντρικό ερώτηµα, άλλωστε, που έθεταν στη διήµερη ακροαµατική διαδικασία ήταν «γιατί ο Χατζηγιάννης χαρακτηρίζει πρώτα δολοφόνο τον Λεπενιώτη και ύστερα τον αναφέρει ως προσωπικό του βασανιστή; Γιατί δεν προβάλλει πρώτα τα δικά του πάθη; Γιατί επιµένει σε αυτή την ιστορία ύστερα από 41 χρόνια;».
Σηµαντικά ερωτήµατα. Υπό κανονικές συνθήκες, ο Χατζηγιάννης θα έπρεπε να είναι ένας τύπος που πίνει ούζα στον ήλιο και αναπολεί ανεκδοτολογικά συµβάντα, ενώ ως αντιστασιακός θα έπρεπε να έχει… εξαργυρώσει κάπως τον αγώνα του, να έχει εισπράξει. Αν πάλι επιµένει, ε, τότε είναι ένας γραφικός αλαφροΐσκιωτος. Επιπλέον, για τη δολοφονία Χαλκίδη, ο Λεπενιώτης απηλλάγη µε βούλευµα το οποίο έλαβε υπ’ όψη του ισχυρισµό των ανωτέρων του ότι εκείνο το βράδυ αυτός ήταν σε άλλη επιχείρηση. Η αποκάλυψη, αργότερα, ότι ήταν καταγεγραµµένος σε επίσηµο έγγραφο ως συµµετέχων, δεν µπορούσε να παίξει πια κανένα ρόλο.
Αυτό που δεν υπολόγισε ο Λεπενιώτης ήταν ότι σε µια τέτοια δίκη θα έµπαιναν και ερωτήµατα, όπως: Πονάει και πόσο όταν σε δέρνουν δέκα άτοµα µέσα σε ένα δωµάτιο; Στα πόσα σπασµένα κόκαλα δεν ξεχνάς τον βασανιστή σου; Πότε συγχωρείς; Ζητάς εκδίκηση για τον πόνο; Πώς αντιδράς όταν δεις τον βασανιστή σου να τα πίνει σαν ήσυχος καλός οικογενειάρχης στην ταβέρνα που πήγες να καθίσεις και εσύ;
Και οι δικαστές (πρόεδρος Αικ. Παπαβασιλείου, εισαγγελεύς Α. Καραµόσχογλου) θα έπρεπε να αποφασίσουν αν ο Χατζηγιάννης είχε δόλο ή µπορεί να συνεχίσει να υποστηρίζει ότι ο Λεπενιώτης είναι ο δολοφόνος τού Χαλκίδη. Η αθωωτική απόφαση για τον Χατζηγιάννη και το σκεπτικό της, που δικηγόροι εκτιµούν ότι συνιστά νοµολογία, θα δηµοσιευθεί προσεχώς σε νοµικά έντυπα. Το δικαστήριο δεν απάλλαξε µόνο τον Νάντη Χατζηγιάννη από την κατηγορία της «συκοφαντικής δυσφήµισης», αλλά και του αναγνώρισε, ουσιαστικά, το δικαίωµα να καταγγέλλει δηµόσια, όντας ο µοναδικός αυτόπτης µάρτυρας, τον δολοφόνο τού µάρτυρα Γιάννη Χαλκίδη. Η µήνυση του βασανιστή µετατράπηκε σε µπούµερανγκ. Η εκδίκηση της Ιστορίας, έστω και µε καθυστέρηση 41 και πλέον χρόνων.
Η δίκη
Δύο µέρες κράτησε η ακροαµατική διαδικασία. Δυστυχώς, δεν επιτράπηκε η κινηµατογράφησή της. Γιατί θα είχε ξεχωριστό ενδιαφέρον να καταγράφονταν οι αντιδράσεις όσων ήταν εκεί. Όχι µόνο το πανό στην είσοδο του δικαστικού µεγάρου: «Ντροπή! Χουντικοί βασανιστές ακόµα κυνηγούν τα θύµατά τους». Περισσότερο το βουβό κλίµα έξω από την αίθουσα του δικαστηρίου. Τους διαλόγους που γίνονταν µε τα µάτια. Τους σκόρπιους και φαινοµενικά αδιάφορους χαιρετισµούς. Καληµέρες που ολοκληρώνονταν πάντα µε το ερώτηµα «µήπως είδες τον…». Περισσότερες σιωπές. «Φάνηκε κανένας από το ΚΚΕ;». Άνθρωποι που είχαν συλληφθεί ως µέλη τού ενιαίου, τότε, Κοµµουνιστικού Κόµµατος κουνάνε αρνητικά το κεφάλι. Με πίκρα, αλλά χωρίς ειρωνεία. Χωρίς ένταση. Δίχως φωνές.
Ένας µόνο µέσα στην αίθουσα χάνει τον έλεγχο «ε, όχι και να µην µιλάµε σήµερα, πάνε οι µέρες που µας δέρνανε», κάποιοι τον αποµακρύνουν διακριτικά. «Κι αυτόν τον είχανε τσακίσει στο ξύλο», µου ψιθυρίζει ο Νίκος Παρασκευόπουλος από τη «Δηµοκρατική Άµυνα». Δίπλα στον Λεπενιώτη κάθεται ο τέως αξιωµατικός τής ΕΛΑΣ, Κουτρουµάνης, γνωστός για τη συµµετοχή του, το 1991, στο γνωστό «χουντογλέντι».
Ο καθηγητής Γιώργος Τσιάκαλος, που θα κατέθετε αργότερα ως µάρτυρας υπεράσπισης για τα θύµατα βασανιστηρίων, λέει σιγανά: «Είδες; Ούτε αποδοκιµασίες ούτε φωνές εναντίον του». Ούτε ένα επιθετικό νεύµα. Τζάµπα οι αστυνοµικοί που µαζεύτηκαν, φοβούµενοι επεισόδια. Είναι ουσιαστικά η πρώτη δίκη για ένα έγκληµα που έγινε πριν από 41 χρόνια. Ας όψεται το… στιγµιαίο. Οι αδελφές του Χαλκίδη στο µπροστινό έδρανο. Η πρόεδρος του δικαστηρίου καλεί τον πρώτο µάρτυρα. «Ο Κωστάκης µας», ψιθυρίζει πίσω µου µια φωνή, αλλά δεν τολµώ να γυρίσω να κοιτάξω. Η ιστορία –κυριολεκτικά– ξετυλίγεται µε τις καταθέσεις…
Κώστας Παπαδόπουλος (διοικητικός υπάλληλος υπουργείου Παιδείας)
«… Μην µε βλέπετε όπως είµαι τώρα. Φανταστείτε έναν νέο, εβδοµήντα πέντε κιλά, που δούλευε οικοδόµος. Από το πολύ ξύλο όµως, ποτέ δεν µπόρεσα να συνέλθω. Ο Λεπενιώτης πρωτοστατούσε. Με δέρνανε αλύπητα για µέρες. Είχε το θράσος να βάλει και υποψηφιότητα για δηµοτικός σύµβουλος µετά τη χούντα. Γυρνούσαµε και γράφαµε δίπλα στο όνοµά του “ο δολοφόνος του Χαλκίδη”. Έχω δει από τότε κάποιους από τους βασανιστές µου, τυχαία. Και τον Λεπενιώτη. Οι αντιδράσεις µου; Μια φορά άλλαξα δρόµο για να µην ανταµωθώ µε έναν από αυτούς. Μια άλλη πήγα σε µια ταβέρνα, είδα έναν να κάθεται µε την παρέα του και έφυγα. Την τρίτη θόλωσε το µυαλό µου, ξύπνησαν πάλι οι πόνοι, άρπαξα ένα τρυπάνι και χίµηξα να του το καρφώσω στο κεφάλι. Ευτυχώς δεν τα κατάφερα…».
Μιχάλης Λιάκος (γιατρός)
«…Αποτελεί κοινή συνείδηση σε όλους µας ότι ο Λεπενιώτης ήταν ο δράστης τής δολοφονίας τού Χαλκίδη. Η οµάδα τής Ασφάλειας στην οποία υπηρετούσε (Οικονόµου, Κουρκουλάκος, Τετραδάκος) δεν ήταν µόνο το σιδερένιο χέρι τής χούντας, αλλά οµάδα ειδικών αποστολών. Ο Νάντης υπέστη φριχτά βασανιστήρια που του κληρονόµησαν υπέρταση κακοήθους µορφής, συνεχείς κεφαλαλγίες και µετατραυµατικές αρθρίτιδες σε όλο του το σώµα. Τον παρακολουθώ κοντά τριάντα χρόνια τώρα. Προσωπικά, δεν σας κρύβω ότι θεωρώ θαύµα ότι κρατιέται ακόµη ψυχολογικά…».
Κώστας Πίρζας (συνταξιούχος εκπαιδευτικός)
«…Με συνέλαβαν το ίδιο βράδυ της δολοφονίας του Χαλκίδη. Εγώ ανήκα σε άλλη οµάδα. Με δείρανε πρώτα στο 561 Τάγµα Πεζικού, ύστερα στο 3ο Αστυνοµικό τµήµα. Ωστόσο, αυτά που πέρασα εγώ, ωχριούν µπροστά στον χρόνο και την ένταση των βασανιστηρίων που υπέστη ο Χατζηγιάννης. Είναι τρεις µέρες τώρα, από τότε που άρχισε η δίκη, που ξαναγύρισαν όλα στο µυαλό µου και δεν µπορώ να ησυχάσω. Είναι σκέτη φρίκη. Μου είναι αφόρητο να ξαναζήσω εκείνες τις στιγµές…».
Τριαντάφυλλος Μυταφίδης (εκπαιδευτικός)
«…Τον Λεπενιώτη τον γνωρίζω από τη συλλογική κοινόχρηστη µνήµη όλων όσων συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν από τη χούντα. Η αντίδραση του Χατζηγιάννη να φωνάζει σε αυτόν τον άνθρωπο ότι είναι δολοφόνος και βασανιστής, είναι φυσιολογική. Και ευτυχώς που έγραψε έστω τώρα το βιβλίο. Εκείνες οι µέρες και τα χρόνια µάς άφησαν αποτύπωµα στην ψυχή και αβαρίες στο κορµί. Όταν ο Νάντης συναντά τον Λεπενιώτη, ξαναπαίζει το φιλµ της ζωής του. Ξέρετε κανένα τρόπο να γίνει λωτοφάγος ή να αποκτήσει, τεχνητά, πολιτικό αλτσχάιµερ;…».
Γρηγόρης Παντής (συνταξιούχος δηµοτικός υπάλληλος)
«…Εγώ συγχαίρω τον Νάντη για την παλικαριά του. Περάσαµε, είναι αλήθεια, τα πάνδεινα και έχουµε υποχρέωση απέναντι στον δολοφονηµένο σύντροφό µας Χαλκίδη και στους άλλους συντρόφους που δεν είναι πια µαζί µας, να µην ξεχάσουµε ποτέ…».
Παναγιώτα Ρήγα (αδελφή του Χαλκίδη)
«Από την πρώτη στιγµή ο Νάντης µας είπε ότι δολοφόνος του αδελφού µας είναι ο Λεπενιώτης. Ο αδελφός µας πολεµούσε τη δικτατορία για την ελευθερία της Ελλάδας. Στη θέση του Νάντη κι εγώ το ίδιο θα έκανα αν τον συναντούσα στο δρόµο». (Σηµ: Η δεύτερη αδελφή του Χαλκίδη, Σοφία Πεχλιβανίδου, δεν κλήθηκε να καταθέσει).
Αλέξανδρος Γρίµπας (συνταξιούχος δικηγόρος)
«Το αθωωτικό βούλευµα που επικαλείται συνεχώς η πλευρά τού Λεπενιώτη δεν παίζει και ούτε πρόκειται να παίξει ποτέ κανέναν ρόλο στη συνείδηση του Νάντη. Το βούλευµα βγαίνει από στοιχεία που προσκοµίζονται. Όµως η δολοφονία έγινε. Και ο Χατζηγιάννης είναι ο µόνος ζωντανός µάρτυρας της σκηνής. Τα περιστατικά που έζησε και τα βασανιστήρια που υπέστη λειτουργούν στη συνείδησή του, όµως παραµένει άδολος και δεν συκοφαντεί. Δεν µπορεί όµως και να ξεχάσει. Κουβαλάει ακόµη την εικόνα τής δολοφονίας τού συντρόφου του µπροστά στα µάτια του. Εγώ ξέρω ανθρώπους που ύστερα από τόσα χρόνια πετάγονται στον ύπνο τους φωνάζοντας “δεν ξέρω τίποτα, δεν ξέρω τίποτα…”».
Νίκος Κωνσταντόπουλος (συνήγορος υπεράσπισης)
«... Η ιστορική µνήµη πρέπει να είναι ανήµερη. Η σηµασία αυτής της δίκης είναι ιστορική και εµβληµατική, υπερβαίνει κατά πολύ τα πρόσωπα και τις ιστορίες τους. Ανάγεται στη σφαίρα τού δηµόσιου συµφέροντος.
Αναντίρρητα είναι συγκλονιστικό το γεγονός ότι οι “γενναίοι” που βασάνιζαν τον Χατζηγιάννη, τον Παπαδόπουλο, τον Πίρζα και τους άλλους είπαν επιτέλους σήµερα ότι ο χαµός του Χαλκίδη ήταν δολοφονία.
Αναρωτιέστε, πώς θυµάται ο Χατζηγιάννης; Πώς γίνεται να ζει µ’ αυτό; Η απάντηση είναι απλή. Δεν είναι όλοι σε αυτό τον τόπο λωτοφάγοι. Εδώ δεν έχουµε να κάνουµε µε µια σύγκρουση για µικροσυµφέροντα. Ο Χατζηγιάννης όσα διαλαλεί 41 χρόνια –ακόµη και µέσα στο στρατοδικείο όπου έφαγε 20 χρόνια φυλακή για τα γεγονότα εκείνων των ηµερών– δεν τα πιστεύει φιλολογικά. Τα υπερασπίστηκε µε τη ζωή του.
Τι προσκόµισε ο µηνυτής; Δύο ψευδοµάρτυρες. Μα δεν χρειαζόταν. Ενώπιόν σας, ο Χατζηγιάννης σας έδειξε µε το δάχτυλο τον δολοφόνο τού Χαλκίδη. Τον Λεπενιώτη.
Τι σας προσκοµίσαµε εµείς; Ένα κοµµάτι από το µαρτυρολόγιο µιας ολόκληρης εποχής. Αυτοί οι άνθρωποι είναι τα στοιχεία µας. Ξαναστάθηκαν ενώπιον της ελληνικής δικαιοσύνης, αυτή τη φορά µε τα πλήρη δικαιώµατα που έχουµε όλοι, και για τα οποία υπέβαλαν την ψυχή και το κορµί τους σε ασύλληπτες δοκιµασίες…
Τι είναι ο Χατζηγιάννης; Ένας γραφικός που βρίζει µέσα στα λεωφορεία άγνωστους ανθρώπους γιατί έχει εµµονές; Θα σας πω εγώ τι είναι ο Χατζηγιάννης. Είναι ένας άνθρωπος που θυµάται. Είναι ένας επιζήσας που δεν βολεύτηκε. Δεν αντάλλαξε. Δεν παραγόντισε. Έµεινε ζωντανός για να υπερασπιστεί τη µνήµη τού φίλου και συντρόφου του που τον δολοφόνησαν εν ψυχρώ µπροστά στα µάτια του. Δεν αυτοδικεί, αλλά επιµένει σαν Προµηθέας να λέει την αλήθεια για γεγονότα στα οποία ήταν ο µοναδικός µάρτυρας. Δεν στραµπούλιξε τη γλώσσα του. Αφηγείται τη ζωή του όπως την έζησε. Δεν ξεχνά, δεν ωραιοποιεί, δεν µεγεθύνει. Ο δηµόσιος βίος τής χώρας χρειάζεται Χατζηγιάννηδες, όχι Λεπενιώτηδες.
Στην υπόθεση αυτή καταγράφεται µια σύγκρουση καθηκόντων πέραν του τιθεµένου δικαίου. Στο σύνορο αυτό, το ηθικό και υπαρξιακό καθήκον υπερτερεί».
Νάντης Χατζηγιάννης (από την απολογία-«κατηγορώ»)
«Ο Λεπενιώτης ανήκε στη σκληρότερη οµάδα δίωξης όχι µόνο των κοµµουνιστών αλλά και των δηµοκρατικών αστών που πάλευαν για Σύνταγµα και Δηµοκρατία. Είναι γνωστή η δράση τους. Ένας από αυτούς, που συµµετείχαν εκείνο το βράδυ στη δολοφονία Χαλκίδη και τη σύλληψή µου, ήταν και ο Τιµολέων Δίπλας. Αυτός αυτοκτόνησε. Φαίνεται ότι είχε λίγη τσίπα ανθρωπισµού.
Εγώ είµαι ο τελευταίος άνθρωπος που θα κατηγορούσε έναν αθώο. Πόσω µάλλον για δολοφονία, βασανιστήρια. Ο Λεπενιώτης όµως ήταν αδίστακτος, ο σκληρότερος όλων στην Ασφάλεια. Και τώρα στέκοµαι µπροστά στο δικαστήριό σας για να πω ότι ο άνθρωπος αυτός είναι δολοφόνος, βασανιστής και φασίστας. Όλα γυρνάνε µέσα στο µυαλό µου. Είµαι µέσα στο σπίτι, στη Φιλελλήνων, µε τον Χαλκίδη και τον Παντή. Όταν καταλάβαµε ότι µας έχουν κυκλώσει, το µόνο που προλάβαµε να αναρωτηθούµε ήταν “τι θα κάνουµε;” και άρχισαν να ρίχνουν από όλες τις µεριές… Ο Παντής έφαγε µια στο πόδι και δεν µπορούσε να κουνήσει. Χτυπήθηκε και ο Χαλκίδης. Τον βοήθησα να βγούµε από ένα παράθυρο, πηδήξαµε δυο µάντρες, αλλά ήταν εξήντα ασφαλίτες στο µπλόκο. Ο Γιάννης έπεσε, δεν µπορούσα να τον κουβαλήσω άλλο. Μου είπε µόνο “φύγε εσύ να γλιτώσεις”. Ρίχνανε ασταµάτητα… Ο Λεπενιώτης άδειασε το πιστόλι του και την τελευταία σφαίρα την έριξε στον Χαλκίδη από ένα µέτρο απόσταση. Δεν του έφτανε όµως αυτό. Όπως ήταν πεσµένος, τον πάτησε στο στήθος. Άκουσα το φύσηµα να βγαίνει από το στόµα του. Η ψυχή του έφευγε. Εµένα µε είχανε δέσει µε καραβόσκοινο και µε βαράγανε…
…Όταν ειδωθήκαµε στο λεωφορείο, µε κοίταξε µε ένα βλέµµα γεµάτο ειρωνεία σαν να µου έλεγε “είδες, τίποτα δεν έχω πάθει, µια χαρά είµαι”. Θόλωσα. Άρχισα να φωνάζω “δολοφόνε τού Χαλκίδη, φασίστα, αν είσαι άντρας κατέβα να λογαριαστούµε κι όχι όπως τότε που µε δέρνατε δέκα άτοµα στην Ασφάλεια”. Παίζανε κλωτσοπατινάδα µαζί µου. Έβριζαν και απειλούσαν ότι θα βιάσουν την αδελφή και τη µάνα µου…
…Ήταν τέσσερις πέντε επιβάτες στο λεωφορείο, ήταν αργά, λίγο πριν τις δώδεκα το βράδυ, µου φώναζαν “πλάκωσε τον φασίστα επί τόπου στο ξύλο”, αυτός έτρεµε σαν το ψάρι.
Βλέπω εφιάλτες κάθε µέρα. Θυµάµαι ότι οι συγκρατούµενοί µου στις φύλακες, µου είπαν αργότερα, ότι είχαν “συνωµοτήσει” να µην µου αποκαλύψουν ότι τους ξυπνούσα µέσα στο κελί, έκλαιγα στον ύπνο µου.
Εγώ έβαλα ένα λιθαράκι για τη Δηµοκρατία των Ελλήνων. Σήµερα βλέπω ότι είµαι στη Βιρµανία και είναι και αυτό το τέρας εκεί, βασανίζει άλλους. Τον βλέπω εξάλλου κάθε που αλλάζει ο καιρός και πονάνε τα κόκαλά µου. Και θυµάµαι ότι δεν ζήτησε ούτε µια συγγνώµη από τις αδελφές τού Χαλκίδη.
Με ρωτάτε εδώ, στο δικαστήριο, αν υπάρχει λύση και ποια είναι αυτή. Η λύση είναι µία. Να µην τον βλέπω στα µάτια µου. Άντε, να ξεχάσω τα δικά µου. Πώς να ξεχάσω τη δολοφονία τού Χαλκίδη, τα βασανιστήρια που έκανε στην Αφρούλα µας την Κανάκη και την εικονική της εκτέλεση πίσω από το Επταπύργιο;…».
Μαρτυρολόγιο µιας εποχής
Δημοσιεύθηκε: Mon 07 Apr 2008
Περιγραφή: του Απόστολου Λυκεσά
|
 | | | | | | | | Στατιστικά στοιχεία | | | | | Σχόλια: 12
Στα αγαπημένα: 0
| | | | | | | |
|
