Ζακυνθινό Πάσχα Δημιουργός: Δ.ΣΚΟΥΦΟΣ, Νίκος Εκτύπωση από: http://www.stixoi.info
ΤO "KOMMATI": Η ΑΠΟΚΟΡΥΦΩΣΗ ΤΩΝ ΕΘΙΜΩΝ ΤΟΥ ΖΑΚΥΝΘΙΝΟΥ ΠΑΣΧΑ
«"Κομμάτι" [λέγεται], σειρά αντετιών (εθίμων) που τελούνται απ’ τις μεταμεσονύχτιες ώρες της Μεγάλης Παρασκευής έως τις πρωινές του Μεγάλου Σαββάτου.
Η περιφορά του Επιταφίου στην πόλη της Ζακύνθου, ξεκινάει στις τρεις μετά τα μεσάνυχτα απ’ τον μητροπολιτικό ναό του Αγίου Νικολάου των Ξένων [περιφορά μόνο ενός Επιταφίου σε ολόκληρη την πόλη].
Όταν ό Επιτάφιος επιστρέψει, αμέσως η εκκλησία στολίζεται με δάφνες και μυρτιές για την Γκλόρια (πρώτη Ανάσταση) και τότε ακριβώς αρχίζει το Κομμάτι.
Η μπάντα παρακολουθεί τη λειτουργία από τα σκαλοπάτια του ναού και, μόλις ακούσει το «ανάστα Κύριος» που αναφωνεί ο ιερέας βγαίνοντας στην Ωραία Πύλη, διασχίζει παιανίζοντας στους δρόμους της πόλης, για να αναγγείλει μαζί με τις κωδωνοκρουσίες τη χαρμόσυνη είδηση. Στην ιστορική πλατεία του Αγίου Μάρκου, μπροστά στην ομώνυμη καθολική εκκλησία και στο Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων με το Μαυσωλείο Κάλβου και Σολωμού, ντόπιοι και επισκέπτες εκείνες τις στιγμές σπάνε τις βίκες (στάμνες) για την απομάκρυνση του κακού. Στους γύρω πάγκους, πλανόδιοι μικροπωλητές διαλαλούν το εμπόρευμά τους: μποκέδες (μεγάλες ανθοδέσμες) από μυρτιές, αγριολούλουδα και κυρίως κοκόρους (άγριες γλαδιόλες κόκκινου χρώματος).
Παλαιότερα, την ίδια ώρα [αμέσως μετά την Πρώτη Ανάσταση] γινόταν και η σφαγή των βοοειδών. Επί Βενετοκρατίας, ο μακελάρης [χασάπης] που θα έφερνε στον προβλεπτή [Βενετσιάνο Διοικητή του νησιού] κομμάτι κρέατος απ’ το πρώτο σφαγμένο βόδι αμειβόταν με ένα χρυσό δουκάτο. Απ’ τη λέξη «κομμάτι» πήρε και την ονομασία του το έθιμο. Κατόπιν, ό Δήμος καθιέρωσε αγώνες, πάλι με χρηματικό έπαθλο, για τους δυο μακελάρηδες που θα έμπαιναν πρώτοι στη Δημοτική Αγορά με τα χερόκαρα γεμάτα κρέατα, κάτι πού ίσχυε μέχρι τούς σεισμούς του 1953.
Πέραν όμως των προαναφερόμενων εθίμων, απ’ τα οποία τα περισσότερα διατηρούνται μέχρι σήμερα αναλλοίωτα, ή ατμόσφαιρα του ζακυνθινού Μεγαλοβδόμαδου είναι ιδιαίτερα κατανυκτική. Το μεσημέρι τής Μεγάλης Παρασκευής λιτανεύεται ό Εσταυρωμένος και η Μάτερ Ντολορόζα (η Παναγία του Πάθους) κάτω απ’ τα πεύκια (πένθιμοι, μαύροι τάπητες με σταυρό), που κρέμονται στα μπαλκόνια των κτιρίων.
Το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης τελείται στη μονή του Αγίου Διονυσίου λαμπρή λειτουργία [ακολουθία], με περιφορά του Εσταυρωμένου στο τελευταίο ευαγγέλιο, όπου ψάλλεται με μοναδικό τρόπο από καλλίφωνους ψάλτες ο εξαίσιος ύμνος «'Ίνα τι» του [ζακυνθινού συνθέτη] Ιωάννη Πλανήτερου, [τα τελευταία χρόνια αποδίδεται από τον διεθνούς φήμης βαρύτονο Διονύση Σούρμπη], ο όποιος επαναλαμβάνεται απ’ την μπάντα στον Άγιο Νικόλα του Μώλου [μπροστά σε πάλκο στημένο στην μέση της πλατείας Σολωμού] κατά τη λιτάνευση της επόμενης ημέρας [το μεσημέρι].
Οι Επιτάφιοι είναι ξυλόγλυπτα κομψοτεχνήματα που, αντί για βελούδινο κεντητό ύφασμα, περιέχουν αμφιπρόσωπη ξυλόγλυπτη αγιογραφία του Αμνού (νεκρού Χριστού).
Όλες οι λιτανείες γίνονται με μεγάλη λαμπρότητα (μπάντες, παρελάσεις, χορωδίες κ.ά.), ενώ απ’ τις εκκλησίες ακούγεται το [ιδιότυπο] ζακυνθινό εκκλησιαστικό μέλος».
ΛΕΝΕΤΑ ΣΤΡΑΝΗ «ΑΝΑΚΟΥΣΤΟΙ ΚΕΛΑΗΔΙΣΜΟΙ», Εκδόσεις ΚΟΥΚΚΙΔΑ, 2018
.
[ΛΕΝΕΤΑ ΣΤΡΑΝΗ: Σπούδασε ψυχολογία και ασχολείται με την ποίηση και τη λογοτεχνία για παιδιά και νέους. Από το Γερακαρίο Ζακύνθου.
Συνεργάζεται με το Πανεπιστήμιο Πατρών-Εργαστήριο Νεοελληνικών Διαλέκτων.
Παράλληλα, αρθρογραφεί σε εφημερίδες και λογοτεχνικά περιοδικά.]
Δημοσίευση στο stixoi.info: 23-04-2019 | |